Пошкырт эл - мыйын шочмо вел

Мый Илиш районысо ямле Лапкашор ялыште илем. Ялна 1774 ийыште шочын. Тыште 56 сурт уло. Лапкашор - изи гынат, пеш мотор, чонлан лишыл ял. Тораште огыл куэрла гӱжлен шога. Тудым ончен, Сергей Чавайнын «Ото» почеламутшо ушыш толеш: «Ик тымык ото уло мемнан элыште, шога тудо ото кугу ер серыште…» Ончалаш гын, куэрнат кугу ер серыште шога. Ме кажне кеҥежым ерыш йӱштылаш, кап-кылнам шуараш коштына. Тений гына пеш йӱштылаш ыш лий - кеҥеж юалге ыле. Тиде отым ончен, чынже денак ӱшанаш лиеш: улыт эше почеламут корнылаште сӱретлыме гай мотор вер-шӧр-влак. Лач марий-влак гына шочмо йылмышт деч йӱкшаш тӱҥалыныт. Мемнан школыштат марий йылме олмеш шукынжо шочмо (руш) йылме предметым сайлен налыныт. Сергей Чавайн семын уло йӱкын кычкыралмем шуэш: «Тудо отым мый йӧратем, тушто пушеҥге руышым вурсем!» Аптыранем мый тугай айдемылан, кудо, шке шочмо йылмыж деч вожылын, руш йылмым шочмо йылмыжлан шотла. Ом ӱчаше - тудат кӱлешан, но вет рушла ойлымо дене гына нигӧ руш еҥыш ок савырне. Тидын нерген почеламутышто моткоч чын каласыме. Ожно тиде отышто юмылан пуымо вер лийын, калык кумалаш коштын. Тудым ала-мо семын акленыт, садлан калыкат шке йылмыж дечын вожыл илен огыл. Вожылеш гын, тачысе кече марте марла мутланышат огеш код ыле дыр. «Йылмым монда гын айдеме, вожшо кузе илана?!»

Мемнан ялыште марий калык ила. Марий йылме - калыкын тӱҥ эҥертышыже, тудын чонжо, кумылжо, уш-акылже. Мемнан шочмо йылмына - кугезына-влакын пуэн кодымо пӧлекышт, сандене ме тудым ача-авана, коча-кована семынак йӧратен аралышаш улына.

Мый шке шочмо йылмем моткоч пагалем, аклем да йӧратем, садлан марий йылме урокымат уло кумылын вучем. Шочмо йылмылан мемнам туныктышына Л.М. Сайфутдинова шӱмаҥден шога. Мый тудлан пеш кугу таум каласынем. Любовь Миконовна йоча-шамычым тыгак мураш-кушташ, икте-весым пагалаш, ача-авам жаплаш да шуко молылан туныкта. Ялланат шуко ыштен. Арамлан огыл калыкыште «Поро паша кок ӱмырым ила» маныт. Любовь Миконовнан клуб вуйлатышылан тӱҥалмыж годым тушто нимогай аппаратур лийын огыл, а ынде тудын тыршымыжлан кӧра чыла уло. Мыйын изиэм годым ачам-авам, акам-изам-влак кушташ коштыт ыле. 2006 ийыште фестивальыште икымше верымат налыныт.

Мемнан изи ялыштына кок урем уло. Ял покшеч Менеуз эҥер йога. Куэрла воктене ер моторланен кия, тушто карп да карака кол илат. Кеҥежым ер воктеке кол кучаш кугу олала ден ялла гыч толедат. Мыят ачамын яра улмыж годым пырля кол кучаш кошташ йӧратем. Ял лишне верланыше куэрлаште поҥгым, снегым погена. А вара, мландеш шинчын, сӧрал вер-шӧрнам куанен ончем, чонемлан пеш ласкан чучеш.

Мемнан ял кажне ийын уэмеш да моторештеш. Ӱмаште кажне пӧртыш вӱдым пуртышт, тений асфальт корным ыштат. Тыгай кугу вашталтышлан чылан йывыртенна. Шочмо ялем, сылне пӱртӱс, лишыл йолташ, пошкудо-влак - тиде огыл мо куан?! Шочмо эл шочмо ял гыч тӱҥалеш, керек-кушто лият гынат, тудо эре шкеж деке ӱжеш, садлан шочмо марий ялнам, калыкнам, мотор марий йылмынам пагалаш кӱлеш!

«Ача-авам да шочмо кундемым сайлен огыт нал», - маныт калыкыште. А мый весым омат ойыро ыле, мыланем шке ялем нимо деч шерге, мый тудым нимогай вес верлан ом вашталте! Мый шочмо ялем дене да тукымем дене кугешнем. Пелед, тӱзлане, шочмо вер!

Эвелина ФАЗЛЫЕВА, Базитамак пелекыдалаш школын 9-ше классыштыже тунемше.

Илиш район.