Медкомиссий

Васлий Шамыков ден Йыван Тукташев ик организацийыштак икмыняр ий пашам ыштат. Адакшым ялын ик уремыштыжак илат. Август тылзын ик кече райрӱдӧ селашке медкомиссийым эрташ каяш погынат. Паром коштмым чарнымеш, мӧҥгӧ толын шуашлан верч эрдене эрак тарванат.

Теве нуно пасу корно дене ошкылыт. Йыван топкатарак да ӱлышрак капан улеш, а Васлий - кужу да какши. Йыван, кӱчыкрак гынат, писын ошкылеш - тырт-мырт веле тошкал колта. Васлий эркынрак тарванылеш, йолташ деч почеш кодаш огыл манын, йолжым кужунрак шуялта. Нуным ончен, вигак Штепсель ден Тарапунькым шарналтет. Машина монь ок кошт, йолташ-влак йолынак миен шуыт.

Поликлиникыште калык шуко, кажне омса воктене кужу черет. Шӱшкылтыт веле - кеч-кӧнат вашкерак пурен лекмыже шуэш. Васлий ден Йыванат, чыла кабинетлам эртен, пытартышлан терапевт деке пурен шогалыт. Илалшырак пӧръеҥ эмлызе, ӱстембалне кийыше кагаз ора деч вуйым нӧлталын, «Мом каласеда?» йодеш. Пурен шогалше-влакет, «Комиссийым эртена» пелештен, картычкыштым шуялтат.

- Вара те ӱмбал вургем денак эртынеда мо? - йодеш врач.

- Э-э-э, кызытеш таза улына. Черланена гын, угыч толына. Тамгадам пыштыза веле, - манылдат Васлий ден Йыван. Врач тореш ок лий. Тамгажым пышта. Васлий, врач лишке картычкыжлан толшыла, тоштын-тоштде, «Ала спиртым налаш лиеш ыле?» йодеш. Врач, вуйым савыралын, омса воктене шогышо Йыван деч «Тыланетат мо?» йодеш. Тудыжо, нимом умылыдеак, «Да-да-да» каласен колта.

- Мыняре кӱлеш? - йодеш врач.

- А кузе пуат? - палынеже Васлий.

- Рецепт дене, - пелешта кабинет оза.

- А рецептлан мыняре толеш? - Васлий адак йӱкым луктеш.

- Рецептлан - 150 граммым, - врачын мутшо лие.

- Ну, тугеже кок рецептым пуыза, - каласа Васлий.

- Таче аптеке пашам ок ыште, - ойла врач.

- Нимат огыл. Ме вес кечын толына, - манытат, кажныже рецептым налын, мӧҥгӧ велыш лупшалтыт.

Аптеке шочмын пашам тӱҥалеш. Ты кечым вучен шуктымеке, геройна-влак, рецептыштым да оксам кӱсеныш шуралтен, селаш каяш тарванат. Нуно кызыт канышыште улыт. Эҥерыш волен, Йыванын оҥа пушыжым пидма гыч мучыштарен, вӱдыш шӱкалыт да йогын ваштареш пуш кольмо дене куэн кӱзаш тӱҥалыт. Тыште можо сай? Ялышт вӱд воктенак верланен. Вӱд дене кӱшкыла кӱзен, вигак рӱдӧ села деке миен лектат, паромымат вучен шогылтшаш уке.

Васлий ден Йыван, миен шуын, пушыштым серыште кийыше пырняшке пидын сурален кодат да виклан аптекыш ошкылыт.

Аптекыш пурен шогалыт, ужыт: аптеке пашаеҥ пӧръеҥлан пеллитран кленчам конден шында да «Тыландат мо?» йодеш. Йолташна-влак иканаште «Да-да-да!» пелештен колтат. Нуно умылат: ончылно улшо пӧръеҥет спиртым налеш.

- Вот вет, кузе илыш кайыш. Ожно эмланат спиртым от му ыле, а ынде йӱаш налыт, - каласа аптеке пашаеҥ. Вара, геройна-влакын рецептыштым налын, ончыкышт пеле деч утларак темыман кок кленчам конден шында. Васлий ден Йыван, кленчаштым кӱсеныш шуралтен, аптеке гыч куанен лектын каят. Васлийже, кочкыш кевытыш пурен, 12 килограмман арбузым йочаже-влаклан налын лектеш.

Вигак каласен кодаш кӱлеш: нуно такшым подылаш йӧратыше еҥ огытыл. Ешан, икшыван улыт. Медицине спирт илышыште моланат ок кӱл. Налме эмым переген кучаш кӱлеш. Туге гынат, пушыш шинчын, эҥер вес могырко лекмеке,

тамлен налмышт шуын колта. Пушым ошма ӱмбак шупшылыт. «Ала тыште кечеш кӱын кийыше-влак иктаж атым коденыт?» пелештен, Васлий кычалтылаш тӱҥалеш да вашке пеллитран янда банкым верештеш. Тыгыде ошма дене йыгалтен, яндар вӱдеш шӱалта. Вара, пушым шӱкалын, коктынат пуш пундашеш волен шинчыт, пуш кольмо-влакым поген пыштат да йогын почеш ийын каят. Янда банкыш кажныже шке кленчаж гыч изишак чӱчалтен подыл колта да, шӱлалтыде, эҥер гыч вӱдым кошталын йӱэш. Тыге икмыняр дозым налмеке, кап-кыллан мамык семын куштылго да шӱм-чонлан ласка лийын колта.

Пуш вӱд ӱмбалне, йогын почеш лӱҥгалтын, вашкыде иеш. Йолташна-влак, йыр улшо пӱртӱс сӱретым ончен, эркын мутланен шинчылтыт. Шинчаончылнышт ик сӱрет весе дене вашталтеш. Теве кугу ошкыпу пелен изирак ломбо пызнен шогалын, пуйто тудым шке таҥжылан шотлен, тӱтан мардеж-влак деч аралаш йодеш. Ваштареш серыште йошкар вурган палыдыме вондо шке парчалаж дене модылден шога. Пуш лишкырак толын шумеке, Йыван Васлий деч йодеш:

- Тиде могай вондер? Икымше гана тыгай моторым ужам. Ожно тыште тудо уке ыле вет.

- Мотор вондерет дёрен маналтеш. Кугу вӱд годым пелычын йоген толынат, ошмаш пижын кодын. Ужат, кузе сӧралын кушкын шогалын, - умылтара Васлий. - Мый икече гына книгаште ончен шинченам ыле.

Умбалнырак ош куэ вӱд ӱмбаке тайнен шогалын да лыжга парчаже-влакым мардеж почеш сӱанватыла чӱчкыкта. Яндар кава гыч кече, веселан шыргыжалын, шке шокшыж дене нуным ласкан вӱчка. Умыр леве мардеж шӱргыштым шыман ниялта. Туге ракатын чучеш, чарныде каяш да каяш ыле, но теве ялат коеш.

Геройна-влак пуш гыч лектын веле шогалыт, тракторист Дмитрий ден полышкалышыже кидым, шӱргым шӱалташ вӱд воктеке волат. Дмитрий Йыванлан ятыр полшен: шудым, пум да молымат кондеден. Тидым шарналтен, Йыван тудым сийлаш тӱҥалеш. А полышкалышыжлан Васлий пыштен пуа. Тыге изиш шогылтмек, Васлий ден Йыван мӧҥгӧ велыш тарванат.

Васлий пушышто кийыше 12 килограмман арбузшым нӧлталын веле шукта, тудыжо, кид гыч мучыштен, ӱлык бздӱҥ! шоктен волен возеш да шуко тыгыде падыраш лийын шалана.

Нимом ышташ. Йолташ-влак мӧҥгышкышт ошкыл колтат. «Кузе суртыш миен пураш? Йоча-влаклан йокма йывылдик лие, кленчаште эмлан налме медицине спирт пычырик веле кодын. Вате мом манеш?» - тыгай шонымаш-влак дене Васлий мӧҥгӧ толын пура.

Шонашат ок кӱл, пуйто тыгай койышым вате чыта да, вӱчкалтен, порын вашлиеш. Васлийынат суртышто тӱтан мардеж дене шем пыл толын вузалеш да кугун кӱдыртен эрта. Тылеч вара Васлий ден ватыже арня чоло икте-весе дене огыт мутлане.

Тидлан ятыр жап эртен. Ожно врач кеч-могай эмланат рецептым возен, шкенжын печетшым да кидпалыжым пыштен. Тидлан тудо вуйын шоген. А кызыт врач лапчык кагазеш веле эмын лӱмжым удырал пуа, а печет ден кидпале нерген ойлыманат огыл. Аптекыште.чылажат тыглай кевыт семын ужалалтеш.

Е. САБИТОВ.