Мондалтдыме У ий

Телевизор экраныште кажне кечын У ий марте мыняр кече кодмым возат. Ушеш кодшо У ий пайрем кунам лиймым мыят шарналташ тыршышым. Тиде - 1952-шо ийым вашлиймаш. Мый тунам кокымшо классыште тунемам ыле.

Мемнан кундемыште иман пушеҥге огеш куш. Улыжат ик пӱнчӧ уло. Легенда почеш тудо шнуй Пайметын шӱгаржын вуй мучаштыже кушкеш. Тиде пушеҥгын укшыжымат налаш огеш лий, маныныт шоҥгыеҥ-влак.

У ий пайрем деч ончыч мый дечем кугурак, нылымше классыште тунемше йоча-влак: Николай изам, Костя йолташыже да эше икмыняр изиеҥ - Тӧҥгак могыр чодырашке иман пушеҥгылан каяш тарванышт (Тушто иман пушеҥге кушмо нерген ала-кӧ деч колыныт улмаш). Нунын почеш мыят «пижым». Йолышто шке ыштыме ече, ний гыч тодмо да пунымо креплений, кидыште чыкма (пече) тоя. Почешышт мыняр ошкылынам, ом пале. Ик жап гыч изам мыйым мӧҥгеш савырен колтыш: кайышаш корнышт вич-куд уштыш лиеш.

Йоча-влак рӱмбалгаш тӱҥалмеке веле пӧртыльыч, пеленышт кожым да лӱсан икмыняр парчам (кожын але пӱнчын - тунам умылен омыл, кызытат ом шарне) конденыт. Эрлашыжым елкым сӧрастараш школыш мийышна. Лӱсан парча-влакым писте укш-влакеш кылдыштын, «кожым» моторландарышна. А модыш-влакым: чиян кагаз гыч оҥгым, чылвырым, изи флажок-влакым - кидпаша урокышто ыштен ямдылалтын. Кагазшым суртыштак чиялтен мияш кӱштеныт. Тошто газет-влакым пасма (куэм - ред.) чия дене чиялтен, коштен намиялтын. Ялыште ик-кок ӱдырамашын чияже лийын гын, чыла еҥ денат улылан шотлаш лийын.

Седыге у ий «кожна» ямде лие. Вес кечыжлан У ийым вашлийна. Туныктышына Айдугул Юмакаевич пайремым вӱда, ватыже, Пексыле кокай, Йӱштӧ Кугыза лийын. Тудо школышто техничкылан ыштен дыр. Пайрем ончаш ава да ялысе ӱдырамаш-влак изи икшывышт дене миеныт ыле. Почеламут ойлымылан да мурымылан пӧлекше - карандаш, тетрадь, ручка. Тудо пагытыште тетрадьым, карандашым, ручкам, перам, йоҥылышым пужымо резинкым пытыме семын гына туныктышо шалатен лектеш ыле. Кугыжаныш служащий-влаклан (туныктышо, медицина пашаеҥ) совет пайрем вашеш сельсоветын спискыже почеш вич-куд кило дене ош ложашым пуэныт. Пайрем мучаште Пексыле кокай ош ложаш гыч шере руаш дене коҥгаш калаеш оптен кӱктымӧ клендырым чылаланнат кучыктыш. Тиде Йӱштӧ Кугыза деч эн шерге да тамле кӧстенеч лие. Тидлан 65 ий эртен гынат, умшаштем тамжым кызытат шижам. Пексыле ден Айдугул Юмакаевмыт шукертак ты тӱня гыч каеныт, узьмакыште лийышт. Туныктышына, шкеныштын ныл икшывышт ыле гынат, тунемшыже-влаклан могай-гынат куаным ыштен (вет колхозник-влаклан ош ложашым пуэн огытыл).

Тылеч вара ятыр гана У ийым вашлийынам гынат, тунамсе пайрем нигунам ок мондалт. Можыч, икымше гана вашлийме У ийым ом пале… У ий дене, у вий дене!

Родем, шочшем, калыкем,

Поро-поро у илыш ден

Чыладамат саламлем.

Саламлем изи йочам,

Кушшо таза да ушан,

Ончыкылык шочмо эллан

Лийже пеҥгыде ӱшан.

Саламлем ӱдыр ден рвезым -

Тек уша йӧратымаш.

Рыскал дене, куан дене

Пиалан ешым чоҥаш.

Саламлем кочай-ковайым.

Юмо деч йодам адак

Лияш таза кап-кылан

Да кужурак ӱмыран.

Саламлем «Чолман» газетым,

Пашаеҥжым, лудшымат.

Ончыкыжат кажне арнян

Увер дене куандарышт.