Ялна вияҥеш але мерча?

Кеҥежым емыжым, эм шудым погаш кыдал даҥыт шудым келын каяш логалеш. Йырым-йыр алын-гӱлын пеледыш пеледеш, кайык-влак мурат, шудышырчык шодыртата - чылажат чоным вӱчка. Но тенийсе ужар кушкыл вес ийлан адакат мландым леведше кукшо шартышыш савырна, чылажат иканаште шӱйын огеш шукто. Шокшо годым иктаж еҥ йоҥылыш тамакым монь кудалтен кода гын, тыманмеш шучко паша лийын каен кертеш.

Тыгай нерген шонымо огеш шу, да илыш шонаш тарата. Кӧн шӱкшудо коклаште илымыже шуэш? Йӧра, калык вуйым огеш шупш, кажне оза шке кудывечыжым да пӧрт йыржым эрыктен, кушшо шудым солен шында. А чумыр ончымаште могай сӱретым ужына? «Шӱкшудо кугыжаныш» айдеме ваштареш тавадаҥ шогалын мо? Ялна моторештеш да вияҥеш але иктаж-мо шотыштыжо мерча?!  

Ожно, совет саманыште колхоз ден совхоз-влак ял калыкын - шке пашаеҥыштын илышышт верчат тургыжланыме, йырым-йырысе пасулаште поян шурным ончен куштымо годым, яллаште ушкал ден шорык кӱтӱм корем воктен да олыклаште гына кондыштараш логалын, эҥер да ер лишне лудо-комбо еш-влак озаланеныт. Южо ял йыр шудолыкат чӱдырак ыле, кушто гына солаш лийын, чыла вере телылан вольыклан кургым ямдыленыт. Мишкан районысо Мичурин лӱмеш колхозышто «АВМ» установка дене шудо гыч гранулан кургым ямдылат ыле, садлан коремлаште кушшо нужымат тушко солен шупшыктеныт. Кеҥежым чока шудо кушкын шогалын гын, калык куанен веле. Чыла вере кургым ямдылыме годым пӱртӱс лоҥгаште кукшо шудым ужын огынал, коршаҥгылан да пелчанлан кушкаш да нӧшмым кышкашат пеш эрык лийын огыл. 

Кызыт калык вольыкым шагалрак онча (тудыжымат чӱчкыдын ойырен налме верыште электрокӱтӱчӧ кӱта), коремлаште шудым огыт соло - пай пасуштышт ӱден куштат. Технический прогресс ончыко кая. Вийвал еш-влакын шке тракторышт, куралме, шудо погымо ӱзгарышт уло. Ик палымемын манмыжла, кажне еш шке сурт-оралтыштыже «коммунизмым чоҥа». Ожно ял ден ола илышым лишемдыме нерген ойлат ыле. Ынде ужына, ялыште илыше-влак оласе-влак деч пырчат вараш огыт код: тора кундемлаште ыштен налме оксашт дене полат гай пӧртым чоҥен шогалтат, сурт кӧргым мотор арвер дене темат, пӧртыш вӱдым пуртат, вургемым, кунамже атышӧрымат машина мушкеш…

Но сурт деч ӧрдыжтӧ мо ышталтме шагалрак еҥым тургыжландара, векат. Адакше пӧръеҥ-влак тылзе дене Йӱдвелне але вес кундемыште пашам ыштен коштмо жапыште яллаште ӱдырамаш вий дене гына чылажым шотыш кондашат огеш лий. Тугеже вара ял да тушто илыше-влак нерген кӧ тургыжланышаш? Кӧ вуйлатыме сомылым шке кидыш налшаш да чыла сомылым виктарен колтышаш? Шонкалет, да шуко йодыш лектеш, вашмутшым гына огына кол докан. Садлан, кӱшыч каласымым вучыде, ышташ лиймыжым тӱшкан чумырген ыштыманак, пӱртӱс лоҥгаш лектына, кудывечыште шогылтына ма, лӱдыкшыдымылык йодышымат эре ушышто кучыман.