Кульчубай кӱвар

Ожно шукыж годым йолын але имне дене коштыныт, садлан эҥер гоч вончаш тыглай  пу кӱварат йӧрен. Но тудым автомашина, трактор дене тергаш шонышо-влакат лиеденыт, пудыртылынытат. Тидым, Кульчубай дек лишеммекем, куткышуэла погынен, пашалан пижше-влак каласкалышт. Нуным ужын, могай-гынат субботник, шоналтышым. Чорай могырым трактор, машина-влак дене мландым (грунтым), кӱм шупшыктат, эҥер воктене тӱрлӧ моло техника пашам ышта, бензогенератор ырла, сварщик-влак эҥер гоч шупшмо кӱжгӧ кӱртньӧ пуч-влак йыр ӱлнат-кӱшнат пӧрдыт… «Ме теве ынде кок арня шкенан вий дене кӱртньӧ конструкциян кӱварым чоҥена!» - кугешнен каласышт кульчубай-влак.

Йодын-вучен илен ноеныт. Июньышто ял калык дене погынымашым эртареныт да шке вий дене кӱварым чоҥаш пунчалыныт. Оксам погымо сомыллан верысе библиотека пашаеҥ В.В. Михеевалан вуйын шогаш ӱшаненыт. Ялсовет администраций колхоз деч кодшо тошто гаражым рончаш да кӱртньӧ труба-влакым кӱварлан кучылташ пуаш тореш лийын огыл. «Тӱҥ пашалан ситыше оксам кок арняште поген шуктышна, - каласкала мер «казначейлан» шогалтыме Вера Витальевна. - 12 июньышто шкенан ялыште тӱҥална, тыште Ирина Сайранова мыланем сайынак полшыш. Шыжым, кӱварым чоҥаш тӱҥалшаш лишан, окса ситен шудымым шижын, пошкудо яллашке йодын возен колтышым (Тидын шотышто Интернет гоч кылым кучаш пеш сай.). Мемнан деке Чорай, Тынбай, У Тынбай, Измар ялласе калыкат ушныш, оксам ешарышт. 18 сентябрьыште тӱҥалын, ты яллаште кум арня погаш вереште. 

Нуныланат Чорайыш ты корно дене коштман вет. Тынбай-влакын шкеныштын кӱварыштымат ачалышаш уло, У Тынбайыште клубыштым тӧрлатынешт. Адак гынат шке вийышт дене. Туге гынат мыланнат окса дене полшышт, пеш кугу тау нунылан! Оксам погымо нерген отчетымат ышташ кӱлешанлан шотлем. Чылаже 187500 теҥге пурен. Кульчубайыште 91900 теҥгем погымо, пелне илыше землякна-влак да пошкудо ялласе калык 95600 теҥге надырым пыштеныт. Тушеч у кӱварым чоҥаш 177540 теҥгем кучылтмо (Труба, швеллер, диск-влакым, чиям налаш, гаражым рончышо-влаклан тӱлаш; тиддеч посна кислородлан, соляркылан, бензинлан, буритлыме, кӱртньым пӱчкедыме пашалан.). 27 сентябрьыште чоҥаш пижыч, а 15 октябрьыште шке вийна дене шуктымо пашанам кутлышна, ял калык дене кӱварнам почмо официальный мероприятийым эртарышна». 

Тыгай суапле пашаште вийым, жапым шотлыде тыршыше ялчыже-влаклан староста Константин Шамиевын тауштен ойлымыж дене палдарена: «Радик Сайранов, тракторжым, шкенжым чаманыде, кажне кечын кӱварым ышташ вола ыле. Туддене пырля ӱшанле йолташ семын Василий Аптыков полшен шоген, тожо ик кечым кодыде коштын. Кугу тау Ярослав, Владимир, Владислав Апсаликовмытын тукымыштлан, Владимир Калитовлан - пеш кугун полшышт кӱварым чоҥымаште. Бригадир Сергей Микаев плотник пашам шуктен, Аркадий Мусагитдинов сваркым ыштыме тӱҥ сомылым шке ӱмбакыже налын. Шольым-влакымат ойырен кодаш сай огыл, иктаж-мом ышташ ӱжмӧ годым нигунам вуйым шупшын огытыл: тиде Александр ден Андрей Шамиевмыт, Валентин Айгузин. Пушеҥгым шӱмлен, пеш чапле беседкым ыштымаште  Геннадий Минушинын, Евгений Микаевын, Антон Зайнетдиновын, Валентин  Андрияновын, Алексей Апсаликовын, Вячеслав Байдугановын надырышт кугу. Водитель-влак Радик Сайранов, Арсений Иванов, Сергей  Бурзумбаев, Артем Андреев шке техникышт дене мландым шупшыктеныт, а Станислав  Сайранов шке погрузчикше дене оптен. Икмыняр кече миен кертше-влакымат мондыман огыл: Станислав Имакаев, Сева Имакаев, Станислав Михайлов, Игорь Зайнетдинов, Олег Андреев, Эдуард Ямурзин, Аркадий Апсаев, Леонид Яметов, Алик Осипов. Руслан Зайнетдинов плотник да слесарь семын тыршен, Арсений Камаев снабжений пашам намиен, Дмитрий Айгузин ден Милн Байрамоват эре полшен шогеныт. Лесотехник Павел Аптыковланат вуйнам савена, тудо спонсор семын чодыра дене полшен, пырня-влакым пуэн. Пашам ыштыше-влаклан кочкышым намийымыштлан Вера Михеева ден Наташа Апсаликовалан, тыгак кӱварым почмо мероприятийлан нунын дене пырля сийым ямдылыше ӱдырамаш-влак Олина Байрамовалан, Людмила Михайловалан, Маргарита Апсаликовалан, Ирина Ивановалан, Светлана Калитовалан  пеш кугу ракмат».

А тынбай-влак кӱварым почмо деч вара тудым чоҥышо-влакым теве тыге саламленыт: «Кӱварым ыштыме пашадам кугешнен шӓйлен шогышна. Пеш молодец улыда! Кеч изиш гынат меат окса дене полшен кертмыланна куаненна. Вет кӱварже чылалан кӱлеш. Кунам-гынат меат тудын гоч кумылаҥын лектына. Тыгай неле пагытыште ял ден ялын, пошкудо ден пошкудын икте-весылан полшен да ваш-ваш келшен илымыштлан нимо ок шу. Таза лийза, ончыкыжат пашада ушнен шогыжо!» 

Чорай-Кульчубай корно да Тӧргым эҥер гоч вончаш келыштарыме кӱвар нерген официальный статистикым ончалаш гын… Капитальный строительство статусан тиде объект, мутат уке, совет жапыштак чоҥымо сооруженийлан шотлалтеш. Но ончыч нимогай балансыште шоген огыл, кызыт тудо Мишкан районын муниципальный объектше улеш. Кадастровый учетыш тудым 2015 ийыште  пуртымо. Тушто возымо: «Объект капитального строительства (ОКС). Назначение:  7.4. сооружения дорожного транспорта. Наименование: Автомобильная дорога с. Чураево - д. Ст. Кульчубаево. Адрес - Республика Башкортостан, р-н Мишкинский, автомобильная дорога с. Чураево - д. Ст. Кульчубаево. Объект 02:39:000000:737 был поставлен на кадастровый учёт 17 марта 2015. Протяженность объекта - 3520 м».

Теве тыге. Но кӱварым калык чоҥен. Шке кӱшеш. Вет тудо калыклан кӱлеш…

А чылажат Кульчубай ялыште старостым сайлымаш гыч тӱҥалын. Константин Шамиев. Пеш самырык, 23 ияш веле. Ик ий ончыч ешаҥын. Но эше кок ий наре ончыч ял калык погынымаште тудым старостылан сайлен. «Кертат, мер пашаште калыкым тый гает еҥ вӱдышаш», - маныныт тунам. Чынак, ялчыже-влак Константин нерген порын гына ойлат. Кӱварым чоҥымо шотыштат тудо, погынымашым эртарен, шке инициативыже дене ял калыкым тарватен. А вет колыштыт самырык, но ӱшаным шуктышо старостым! Молан манаш гын кеч-могай пашаланат тудо шке примерым ончыктен пижеш, а почешыже молымат кумылаҥда. Ялыште куштырам эрыкташ, кошкышо шудым, нужым, арымым солаш тарвата - лектыт, шӱгарлам шотыш кондаш, моло тӱзатыме пашам ышташ субботникыш  лекташ йодеш - колыштыт, пеленже ушнат. Теве ынде кӱварымат шке вийышт да пошкудо ялласе калыкым полшаш ушен кертмышт дене чоҥен шогалтышт. А Константин гын шке ял калыкшым моктен, чолга улмыштлан тауштен ойла. «У кӱварым чоҥымо йодышым каҥашаш июньышто ял калык дене погынымашым эртарышна, - рашемден каласыш мылам К. Шамиев. - Мишкан район администраций гычат тӧра-влакым ӱжынна ыле. Полшаш сӧрышт. Но мутышт дене пырля шкештат шулен йомыч…» 

Строительный сооруженийлан шотлалтше объектым чоҥаш тӱҥалме деч ончыч проектный документацийым ыштыман, заказчик, проектировщик лийшаш улыт. Кӧ тидым ыштен? «Тидым ме огына пале, район администрацийысе тӧра-влак деч йодман», - мане К. Шамиев. Кӱварым проектирований деч посна закон шӱдымӧ почеш ыштыме огыл манын, надзорный орган-влак могырым иктаж-кунам йодыш огеш лек? Тидым рашемдаш шонен, Мишкан район администрацийыште чоҥымо пӧлкам вуйлатыше А.Ф. Бикмухаметовлан йыҥгыртышым. «Уке, тыгай йодыш лекшаш огыл», - вашештыш тудо.

Кӱварым чоҥымо. Калыкын шонымыжо шукталтын - тӱҥжӧ тиде.