Салика

Мишкан районысо Кемий ял Пӱрӧ эҥер воктен верланен, вӱдшӧ телымат ок кылме. Комбо-влак идалык мучко вӱдыштӧ коштыт, мунчаш гына пӧртылыт. Вӱдын вес могырныжо чодыра моторын коеш. Тушко ял калык шошым пайремым эртараш погына. Ожно тиде эҥерыште вӱдвакш лийын, шошым кугу вӱд пӱям йоктарен наҥгаен. Руш вакш-озан кугу капан, виян эргыже-влак пӱя пурам утарен кодаш тӧченыт, но вийышт ситен огыл, кӱжгӧ пырня коклаш пурен каеныт. Вара тышан электростанцийым чоҥеныт, кужу жап электротул ялысе пӧрт-влакым волгалтарен.

Салика кугу ешеш шочын. Мусагит ден Мадинан куд эргышт да ныл ӱдырышт лийын. Мадина Кемийыш Бирск могырысо Соказа ял гыч самырык качымарийлан марлан толын. Мусагитын аваж ден ачаже шоҥгемынытат, эргышт изирак лийын гынат, ӱдырым налыныт. Ӱдыр поян еш гыч улмаш, кузыклан имньым пуэныт. Кувавай ойла ыле: «Мусагит курык гыч мунчалтен толешат, кочмыж годым ӱстел коклашак мален колта, а мый тудым, нумалын, малаш пыштем ыле». Мусагитын ешыштыже эрге-влак кушкыныт, паша ышташ йӧреныт. Ача ден эргыже-влак ял калык кынелме деч ончычак пасум куралаш, ӱдаш лектыныт. Вӱдыжгӧ мландылан кошкаш эрыкым пуэн огытыл, садлан шурно лектыш сай лийын. Шурно кочкашат, ӱдашат ситен. Ешын сепараторжо лийын. Ялысе ӱдырамаш-влак нунын деке кечын шӧр гыч ӱмбалым ойыраш коштыныт. Мусагит ден Мадина лудынат моштеныт.

Тиде ешыште 1918 ийыште Салика лӱман ӱдыр шочын. Тунам элыште Граждан сар каен, Кемийышкат толын шуын. Лӱйкалыме годым изи азам кӱпчык йымалне кийыктеныт.

Кемийыште колхоз нергенат ойлаш тӱҥалыныт, улан илыше еш-влакым раскулачитленыт. Тиде тӱшкашке Мусагитын ешыжат логалын. Мусагитым налын каеныт. Мадинан кугу йочаже-влак ешан лийыныт, посна лектыныт, изиракышт авашт пелен кодыныт. Марийжым кучен наҥгайымеке, Мадина шуко жап шортын шинчен. Йоча-влакым коден, марийже почеш каен, но нимом пален налын кертын огыл. Мусагит мӧҥгыжӧ пӧртылын огыл.

Нунын ешыште ик тулык ӱдыр илен. Мадина кува уке шеҥгеч тудо пылыштеҥгем, сога-влакым, моло ӱдырамаш вургемым налын лектын да пӧртеш тулым пижыктен. Пӧрт, вӱта йӱленыт, йоча-влак пыкше утленыт. Тыге, ава пӧртылмешке, йоча-влак уремеш киен кодыныт. Ялыште ойленыт: «Тиде тулык ӱдырлан тулеш йӱлен колаш пуйырен улмаш, пӧртешыже йӱлен колен».

Мадиналан шучко жап толын шуын. Изи йочаже-влак дене тӱрлӧ вере илен, Салика ӱдыржӧ дене йодышт коштыныт. Ик руш ялысе черкышкат пуреныт, тушто нунылан эре полшеныт. Уремыште кӱчен коштшо йоча школыш миен кертын огыл. Тыге Салика тунемде кодын. Лудын-возен моштыдымо еҥ-влакым туныкташ тӱҥалмек, тушто тунемын. Алфавитым сайын пален, кидпалым пыштен моштен.

Мадина шуко жап йодышт коштын. Еҥ-влак кӱчызӧ-влаклан кертмышт семын полшаш тыршеныт. Эплай эргыже Уфаш каен. Аважлан пӧрт ышташ оксам кондаш сӧрен. Икмыняр жап гыч серышым возен: «Авий, оксам ыштен нальым, пӧртлан сита, вашке пӧртылам». Но мӧҥгыжӧ пӧртыл шуын огыл. Малымыж годым оксажым шолыштыныт, шкенжым пуштыныт. Шочшыжо-влак полшымо дене аваже Умарийыште изи гына пӧртым налынат, тушто ешыж дене илаш тӱҥалын.

Салика куржталаш йӧратен. Икана ӱдыр аважын шочмо ялышкыже унала миен. Пошкудо ӱдыр дене ӱдыр-каче модмашке лектыныт. Уна ӱдыр воктек качымарий-влак лишемаш тӱҥалыныт. Салика лӱдмыж дене пачерышкыже куржын. Ик рвезе поктен шуынат, ӱдырын пота ӱштыжым руалтен. Ӱштӧ кӱрлын, ӱдыр утлен куржын.

Шурным ӱден пытарыме деч вара Кемийыште пайремым эртареныт. Тушто тӱрлӧ таҥасымашат лиеден. Ӱдыр-влак коклаште Салика чылаштым эртен куржын. Тудлан одеялым пӧлекленыт. Тиде одеял дене Мишалан марлан лектын.

Мишан ешыже кугу улмаш, черле аважын шинчаже коржын. Кок изи эргын йолашыштат лийын огыл, садлан уремыш лекташ вожылыныт. Самырык шешке, Салика, кӱнчылам шӱдырен, вынерым куэн, эрге-влаклан йолашым урген чиктен. Марийжын аважым Мишкан селаш врач деке кондыштарен, ӱдырамаш ужаш тӱҥалын.

Салика ден Мишан Оля ӱдырышт шочын. Сар тӱҥалмек, Мишалан повесткым кучыктеныт. Кугу ешыште кинде ситен огыл. Салика Павловскийыш йолын кошташ тӱҥалын. Пекарньыште палыме ӱдырамашыже пашам ыштен, тушеч ик-кок буханка уржа киндым оксала налын толын. Салика ӱдырамаш-влак дене пырля имне дене пасум куралын, тырмален, шурным ӱден, пасушко терысым шупшыктен. Вара ялысе еҥ-влакланат пакчам куралын. Икана пасушто ыштыше-влаклан, совла дене шотлен, ложашым пуэныт. Салика ложашым шовыч мучашеш пыштен пидын. Но кугу йӱреш ложаш мушкылтын, мӧҥгыжӧ нимат конден кертын огыл.

Марийже сар гыч сусырген пӧртылын. Сусыргышо йолжо эре коржын. Тудо колхоз председательлан ышташ тӱҥалын. Салика ден Мишан Галя ӱдырышт, вара Емельян эргышт шочыныт. Но Миша эргыжын кушмыжым ужын огыл, осал еҥ-влак тудым вынемыш шӱкалыныт. Тыге Салика кум икшыве дене шкет кодын.

Марлан толмо ешысе эрге-влак поче-поче ӱдырым налыныт. У мотор шешке-влак еҥ ыштымым ончаш йӧратеныт, но пашам ышташ йӧратен огытыл, чыла сомыл Саликалан логалын. Коча ден кова изи эргым сайын пукшеныт, а ӱдыр-влак деч кочышым шылтеныт. Тыге Салика йочаже-влак дене аважын изи пӧртышкыжӧ илаш куснен. Йоча-влакым шоҥго аваже ончаш полшен, а ӱдыржӧ кечын колхоз пашаш коштын. Йоча-влак кушкыныт, аваштым монден огытыл, пеленышт наҥгаеныт, сайын онченыт.

Салика кужу ӱмырым илен, илышыштыже шуко ойгым ужын. Но койышыжо изишат вашталтын огыл. Эре поро кумылан, весела лийын. Тулык йочамат ончен куштен, ял калык дене, йочаже-влак дене келшен илен.

Изображение Магна с сайта Pixabay

Читайте нас в

«Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г.

Главный редактор - Губаев Игорь Иванович.

При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна.

Категория информационной продукции 12+

Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен.

Мы в соцсетях:

ВКонтакте - vk.com/cholman

Telegram - https://t.me/cholmantv

Я.Дзен - https://dzen.ru/cholman

ОК - ok.ru/cholmanrb

TikTok - tiktok.com/@cholman.tv

Телефон

Телефон: 8(34783)7-07-97.

Электрон почто

[email protected]

Адрес

Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».