Самырык жапым порын шарналтена

Ийгот мыняр ешаралтеш, тунар чӱчкыдынрак самырык жапым шарналтет, йоча жапыш пӧртылат. Шке кӱкшытет гыч ончен таҥастарет, сайжым, удажым палемдет. Мый Совет жапын айдемыже улам, садлан илыш умылымашем тудо саман дене кылдалтын. А йоча пагыт, рвезылык - кажне айдемын эн пиалан жапше. Лудмыда годым «Тыште мо сайже?» манын кертыда. Поро ден осал, сай ден уда эре йыгыре коштыт, садлан вурсен ида акле.

Кодшо курымын 60-шо ийлаштыже ял калык ончыкылыклан ӱшанен илен. Керосин лампе волгыдым гына ужшо калык, «Ялыш электричество пура» манмым колын, чот куанен ыле. Кажне еҥ суртшо воктене палемдыме вереш меҥгылан лакым кӱнчаш пиже. Кӧ кертын огыл, нунылан виянрак, рвезырак еш-влак полшышт.

Эше тыгаят ушеш кодын. Туныктышо Андриян Умуракович Умураков кугурак йоча-влак дене пырля кажне сурт воктене ӱяҥгым шындышт. Мемнан кушкын шумо жаплан нуно кугу пушеҥгыш савырнышт. Ӱдыр-влак кастене «Ӱяҥгыште шӱшпык шӱшка, садлан мемнан шӱм йӱла» манын такмаклат ыле.

Шыже шуо. Ялна у илыш дене илаш тӱҥале. Кастене кажне суртышто электролампын волгыдыжо койын. Йоча-влаклан мӧҥгӧ пашам кастенат шукташ йӧн лийын. Тунам телевизор уке ыле. Пырдыжыште радио кечен. Уверым калык тушеч колыштын. Тӱҥалтыш классым тунем лекше-влак 1970-ше ий марте Анач ялысе интернатыште иленыт, тунемыныт. Корно тора лийын, эсогыл виклан кумло километр погынен. Каныш кечылан мӧҥгӧ пӧртылаш пеш йӧсӧ ыле.

Садлан Старокуктово ялысе школыш кошташ тӱҥална. Тушкыжо индеш километр веле лиеш. Кызыт «веле» манам. А тунамже йолын ошкылаш кужаш чучын. Кукшо, кечан игече годым корнылан шагатат пеле але кок шагат каен. Йӱран, йӱштӧ, поранан игечыжат ятыр лийын. Тиде школ пеленсе интернатыште кок ял гыч витле-кудло йоча иленна. Пӧртылмӧ годым «Беларус» трактор орван але ГАЗ машинан кузовыштышт каенна гын, тидым пиаллан шотленна! Интернатысе илышым шарналташ гын… Эре кочмо шуэш ыле. Молан? Пӧрт гыч намийыме кочкыш кум кечыште пытен. Арня покшелне, воспитательница деч йодын, киндылан миен толынна. Урок деч вара йолын пӧртылынна да эрденак, урокыш шуаш манын, пычкемыш годым лектын ошкылынна. Интернатыште «шылан шӱрӧ» манметым кочкын огынал. Южо йочан нерже гыч чӱчкыдын вӱр йоген. Гемоглобин начар лийын докан. Чиемнат тунам сайжак лийын огыл.

Шошым, лум левен пытымек, пасуш кодшо олымым йӱлаташ, ферма воктенсе вер-шӧрым шӱкшудо деч эрыкташ лектына ыле. Кеҥежым лагерьыште ушменым кугемденна, шуэмден, шӱкшудо деч эрыктенна. Кӧ кузе тыршымым аклен, отметкым шындат ыле. А шыжым адак, школ дене лектын, арня-кокыт тиде ушменым пасу гыч поген эрыктенна. Южо ушменже тугай кугу лийын - машина орваш кудалтен сеҥен огынал! Поген налмек, йоча-влаклан пашадарым тӱленыт. Куанже мыняр лийын! Илыш ончыко каен. Техника колхозыш шуко толаш тӱҥалмеке, йоча вийым тынар кучылтмым чарненыт. «Мемнам суксына арален кондыштарен докан», - шоналтем южгунам.

Тунемме жап гыч ик случай ушеш возеш. Кудымшо классыш коштам ыле. 1972-шо ий ноябрь тӱҥалтыш. Пасушто ушмен шуко кодынат, председатель директор деч йоча-влакым полшаш колташ йодын.

А игечыже! Тыгай годым «Сай оза пийжымат уремыш ок лук» маныт. Ночко лум лумын, мардежан. Школ гыч, «Беларус» орваш шынден, индеш километрым кондышт. Толын шумеш, нӧрен пытышна. Волышна. Пасушто моткоч лавыран. Чывиге гай туртын шогалынна. «Куржталза, тарванылза, яра ида шого - кылмеда!» - пашаш ушеныт мемнам. Тыште сайжат лийын. Огына тарваныл гын, кылмена ыле. Пижна нӧрен - кидна кылмен. Эше, лышташым пӱчкын, ушменым эрыкташ кӱлын. Кугурак-влак орваш оптеныт. Ме ялешак кодынна, а вес ялыш кайыше-влак чот кылменыт, шукыжо черланеныт.

Тыгайжым чон йӧсын шарналтет. Шукыжо садак порын шарналтеш. Уржа-сорла жапыште, кеҥеж кастене, идымыш шурным куаш коштынна. Пашам модын, воштылын ыштенна да йӱд пычкемышыште иже пӧртылынна. Але шыжым школ дене пареҥгым погаш луктыт ыле. Туныктышо-влак, ведрам каплен, шолгымеш пареҥгым кӱктеныт. Умша йырна шемем пытен! Ваш шинчышын шемемше умшажым ужын, воштыл-воштыл, пареҥгым кочкынна.

Ыштыме пашалан оксам налынна гын, тиде посна куан кумыл лийын.

Кеҥеж арам эртен огыл. Кызытсе йоча-влаклан ойлет гын, огыт ӱшане. Чапле школышто тунемыт, мӱндыр ялла гыч нуным кечын автобус кондыштара. Вургемышт у, мотор. Интернет, телефон, телевизор, смартфон, айфон - мо гына уке! Илыш гына тыныс лийже! Нигӧнат шинчавӱдшӧ ынже його.

Кеч-мыняр неле лийын гынат, ме садак йоча да самырык жапнам порын шарналтена. Тугодсо жапыш пӧртыл савырныме шуэш. Тунамсе кугу кандаран сакырым, чӧгыт дене пудыртен, уэш тамлен ончынем. «Чупа-чупс» олмеш - «петушокым», а кызытсе тӱрлӧ-тӱрлӧ кампет олмеш - «Дунькина радость» манметым...

Читайте нас:

Главный редактор - Губаев Игорь Иванович.

При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна.

Категория информационной продукции 12+

Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен.

Мы в соцсетях:

ВКонтакте - vk.com/cholman

Telegram - https://t.me/cholmantv

Я.Дзен - https://dzen.ru/cholman

ОК - ok.ru/cholmanrb

TikTok - tiktok.com/@cholman.tv

Телефон

Телефон: 8(34783)7-07-97.

Электрон почто

[email protected]

Адрес

Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».