Все новости
Ял илыш
10 Апрель 2019, 16:24

Пошкудет шке дечет сайрак лийже

Н.А. Некрасовын «Кому на Руси жить хорошо» поэмыштыже ӱдырамашлан пӧлеклыме ужашым шарнеда мо? Пошкудемым ончем да «Тудлан вет пӧлеклен чапланыше корнылажым…» манын шоналтем семынем. Улыт тыгай марий ӱдырамаш-влак яллаште: шыргыжеш - тӱня волгалтеш, ончалеш - ший теҥгем пӧлекла, кидеш савам кучен лупшалеш - ик копна шудо солалтеш! Поэт латиндешымше курымышто илен, а пошкудем, Зина, колымшо-коло икымше курымлаште. «Пошкудыжым ала-куш нӧлта вет», - каласеда, очыни. Огыда ӱшане гын, толын ончал кертыда. «Изирак акым пуэн», - каласеда эше.

Пошкудо шке деч эре сайрак лийшаш, тунам тылатат илаш куштылго. Зина пошкудына туныктышат, вуйлатышат, кугун тунемшат огыл. Айдемын чонжо тышеч огеш шого. Тый кеч президент лий, а чонет шыгыр, осал, чаҥга гын, нигӧ тыйым ок пагале, йолташетат ок лий.
Молан ме тудым пагалена? Икымше, тудо мемнам пагала. «Америкым почо», маныда? Мыланна тудо, чынак, эҥертыш. Унала кает але жапыштыже толын от шу, суртым онча, вольыкым пурта. Кокымшо, шочмо аважым ончаш, пеленже лияш манын, Йӱдвел гыч ялыш пӧртыльӧ. «Тыгак лийшаш», маныда? Келшем. Но чылан тыге огыт ыште. А Зина 90 ийым эртыше аваж пелен ила. Аважын шоҥгылыкшым сӧрастара. Аважлан веле огыл, 80 ийыш тошкалше, пошкудышто илыше Чепа акайланат эҥертыш улеш - эре полшен шога, ваш пурен коштын илат.
Эше мемнан пошкудына моторлыкым, чаткалыкым, арулыкым йӧрата. «Кӱлеш мо тиде тылат?» - тыгай йодышым пошкудына чӱчкыдынак колеш, очыни. Тудын ыштыме сомылжым шуко еҥже кӱлдымашлан, жапым эртарымашлан веле шотла. А могай вашмутым пуа - тидыже эшеат оҥай. «Кӱлеш, - манеш. - Уремыште, пӧрт ончылнем, пакча шеҥгелнем, коштмо верем ару, шӱк деч эрнен, волгалт шинча гын, чонем куана, илымем шуэш. Тенданат коршаҥге кокла гыч коштмыда ок шу». Мутем пӧлен, «Тыгай ӱдырамаш шуко» манын кертыда. Шуко дыр, а пакча шеҥгел коршаҥгыже тудын веле солалтын. Коршаҥге олмеш шудо кушкеш. Уремжым эрыктыме, печыжым чиялтыме, тӱзык. Оралтыже ару, йырым-йыр пеледыш. Урем дене эрта гын, сырве-сорво, амыргыше але шӱкшӧ вургем дене огыл, а эре чаткан чиен, рыҥ ошкыл колта. Илышым, тудын моторлыкшым аклен, тӱзатен да йӧратен моштышо ӱдырамаш. Келшымашым, ваш полышым аклен моштышо айдеме. Чылаж годым, мутат уке, кече ок ончо. Тӱрлыжат лиеш - шерыжат, кочыжат. Кочо мутым колеш гын, шинчавӱд йотке ойгыра. А вара чоныш кочым пыштыше айдемыже, йоҥылышыжым умылен, проститлаш йодеш. Пошкудына проститла, сырен ок кошт, вет титакан еҥже, «Тетла ом сырате, йылмем сорлыклем» манын, мутым пуа.
Шочшыжо-влак чӱчкыды-нак унала толыт, полшен каят. Еҥ дене, жап дене тӧр илаш тырша. Акаж ден курскажын полшымышт дене пӧртым уэмден кугемдыш, тӱзландарыш. Ӱдыр, веҥе да уныка-влакым вученак ила. Нуныштат кертмышт семын куандарен шогат. Вольыкым пошкудем вий шутымын ашна. А кеҥежым лудыжо, комбыжо, чывыже, кӱркаже - чыла налын ончаш, кушташ тырша. Кеч-кунам, кеч-кушто вашлият гынат, эре шыргыжалын саламлалтеш. Ик-кок мутым пелештен, кумылым нӧлтал кая. Тыгай улеш мемнан пошкудына Зина Минликаевна Аптриева. Шкеат ила, молымат илаш тарата. Илышым аклен мошта.

Пошкудыжо-влак лӱм дене Ф. БАЙТУКОВ.
Красный Октябрь ял, Илиш район.
Читайте нас: