Шочмо-кушмо ялем

Шочмо-кушмо вер кажне еҥлан эн лишыл, йӧратыме. Мый мотор Ӱткустӧ ялыште илем. Кажне сад-пакчаште ужар ломбо, пызле, поланвондо, ирга кушкыт. Ял шеҥгелне верланыше кугу чодыра тудым йӱштӧ мардеж деч арала.

Ожно Ош Кочий, Ший Кочий, Пандор, Каныбек, Шуматай, Пикул, Ороспай кугезе кочана-влак ешышт дене яллан тӱҥалтышым пыштеныт. Нунылан чодыра воктенсе вер-шӧр келшен, садлан тиде мландым башкир Ӧткустин деч шӱдӧ теҥгылан налыныт да «Ӱткӱстӧ» манын лӱмденыт. Толшо калык Иткули руш да Байкибаш селасе башкир-влак дене келшен илен. Икте-весылан полшеныт, унала коштыныт. Ӱткӱстыштӧ илыше калык кум йылме дене пеш сайын мутланен моштен.

Илыш вашталтын, ял кугемын. 1931-ше ийыште Байкибаш кундемыште колхоз-влакым чумыраш тӱҥалыныт. Тыге Ӱткӱстӧ ялеш «Ӱжара» колхоз шочын. Тудым йорло Акоза Актубинович Актубин вуйлатен, Азинбай Аспаевич Аспаевым бригадирлан шогалтеныт, счетоводлан Бикмас Илтыкаевич Илтыкаевым, ревизорлан Апсалек Ижбулатович Ижбулатовым коденыт. Ончыч колхозыш латкок еҥ гына пурен. Тунам Ӱткӱстӧ ялыште нылле вич пӧрт лийын. Ик гектар гыч коло кандаш центнер наре шурным поген налыныт. Ферме Сокмак ер воктене верланен. Тушто ушкалым, шорыкым, имньым ашненыт. Сар деч вара «Ӱжара» колхозна Артакуль селасе «Мировой Октябрь» колхозыш ушнен.

Пытартыш Кугу сарыш Ӱткӱстӧ ял гыч нылле вич еҥ каен, кумло кокытшо йот мландеш вуйжым пыштен, латкум салтак сеҥымаш дене мӧҥгӧ пӧртылын. Нуным ял калык шарнен ила. Огаш эҥерын кӱкшака серешыже обелискым шогалтыме. Тушто Сеҥымаш пайремым эртарена.

Ялыште ме кертме семын паша ветеран-влаклан полшена. Коклаштышт тале тракторист, ушкалым лӱштышӧ, сӧснам ончышо, туныктышо-влак улыт. Нуно Чап грамотыштым ончыктат, ожнысо илышышт нерген каласкалат, чайым йӱктат. Ме ветеран-влакым пагалена, мутыштым колыштына.

Ялна шуко йочан ешлан поян. Ик тыгай кугу ешеш мый шочынам, икымше йоча улам. Кок шольымат школышто тыршен тунемыт. Авам ден ачам Артакулыш пашаш коштыт, мый сурт пашам ышташ полшем.

Ӱткӱстӧ - ныл уреман, кугу да мотор ял. Тыште кум кевыт, йочасад, эмлымвер, школ да клуб улыт. Ял калыкем, Пошкырт кундемыште ила гынат, шочмо йылмыж дене мутлана. Йоча-влак школышто марий йылмым тунемыт, марла мутланат, мурат, куштат. Шке йылмышт деч огыт вожыл. Кажне кечын мемнан ял гыч Караидельыш автобус кудалыштеш. Тушко тӱрлӧ ял гыч шичше руш, марий, татар ик шочшо гай мутланен каят. Черле ден шоҥгылан верым пуат.

Ял калык клубышто пайремым пырля эртараш йӧрата. Школышто тунемше-влак концертым ончыктат.

Ял йыр ужар олык шарлен, лишнак эҥыжлан, поҥгылан поян кугу чодыра гӱжла. Тушто шошым, кеҥежым кайык муро йоҥгалтеш. Телым мераҥ-влак «унала» толын каят. Пакчаште кышаштым ужаш лиеш. Тыгай сӧрал верыште илена.

Шочмо ялем тек моторештеш, тӱзлана. Ял калыкемлан кужу ӱмырым тыланем. Шучко сар нигунам ынже лий! Тӱрлӧ йылме дене мутланыше калык келшен илыже.

А. АКУЗИНА, 8-ше класс.

Ӱткӱстӧ школ, Караидель район.