Вӱд модмо кече нерген

Кугезына-влак чылажат вӱд гыч лийын манын шоненыт. Мланде кузе лийме нерген мифыште тыге возымо: эн ондак, мланде лийме деч ончыч, тӱняште вӱд гына лийын. Юмо, мландым ышташ манын, сур лудылан вӱд пундаш гыч йошкыным чӱҥгал лукташ шӱден. Вӱд Аван помышешыже тиде йошкын кумдан шарлен.

Марий-влак вӱдым ожнысек чонанлан, виянлан шотлат. Кажне марий, вӱд воктек толын, тудым налмыж годым тыге пелештен: «Поро Кугу Вӱд Ава, мый тыйын яндар вӱдетлан толынам. Сай, таза лияш вӱдетым пу». Шке вӱдым кузе аклет, тудат тылат тыгай илышым пуа, маныт, садлан вӱд воктен вурседалаш, кугун ойласаш огеш йӧрӧ. А шӱведылаш але «тӱгӧ лекташ» - кугу язык. Вӱд воктенсе вер-шӧрым амыртыман огыл - тиде юзо вер. Садлан вӱд налме верым калык арун куча, переген шога. Вургемым шӱялтыме деч вара кажне еҥ тыге манеш: «Вӱда Ава, титакемым кудалте. Шкемын арулыкем верч изишак вӱдетым лавыртышым». Варажым тудлан пӧлекым (ший оксам) пуа.

Вӱд Ава арулыкым йӧрата. Йӱшаш, кочкаш шолтышаш, мушшаш вӱднам ме арун кучышаш улына. Вӱдым ненче лавыра, йошкын, вольык лавыра дене лавыртыме деч эскерыман. Шошым кугезына-влак, вӱд яндарештше манын, памашым эрыктен шогеныт. 

Мый шарнем, кажне ийын Ямалий павай (Ямалий Янаев), еҥ-влакым поген, памашым эрыкта, олмыкта ыле. Тыгай сомылым моло вереат ыштеныт: Сельсовет памашым Яний павай, Кызи памашым Сатарай Андреян да молат шотыш конденыт. Мыланна тыгай йӱлам шыҥдарен кодышо кугезына-влаклан кугу тау. Кажне еҥлан шке памашыже шерге, тудым эре шарна. Таклан огыл памаш нерген шуко муро уло дыр.

Палыдыме вер гыч вӱдым налме, йӱмӧ годым Юмылан, Вӱд Авалан пелештен подылман. Памаш, эҥер але ер гыч, лап лийын, вигак йӱман огыл. Вӱдым иктаж-мо дене кошталын подылман, садлан яллаште памаш воктен эре вӱд йӱмӧ ате уло. Тыгодым вӱдын тамже нерген удамат ойлыман огыл. Удам ойлышо-влакын кап-кылешышт йора, чӱнча-влак лектын, кокша шочын шинчын кертеш. Тауштен, ший оксам шолыман, уке гын, тувырет гыч налын, иктаж-могай шӱртым гынат пуэн кодыман. 

Маядык йыр чылаже 40 утла памаш уло: Сельсовет памаш, Кызи памаш, Асылбай памаш, Юсай памаш, Поргӱй памаш, Ошкер памаш… Калык ял воктенсе кугурак памашын вӱдшым кучылтеш. Ваштар памашын вӱдшӧ эн сайлан шотлалтеш (тудын вӱдыштыжӧ ший да шӧртньӧ улыт). Текшырымын пунчалыштыжат «Тыгай вӱдан памаш Пошкырт Элыште 6 гына. Памашдам перегыза» манын возеныт. Памаш-влакым ялсовет вуйлатыме дене уэмден шогат. Тыге Сельсовет, Кызи, Асылбай, Юсай памаш-влакым уэмденыт. Ваштар памашлан черет шуын огыл - тудым уэмдаш корно уке. Корно лиймеке, ял староста манмыла, «Ваштар памашым уэмден, ваштарым шынден, каныме верым ыштена». Сай шонымаш. Тидым ышташ Юмо пуйырыжо.

1975-ше ийыште колхоз вуйлатыме дене ялышке кӱртньӧ пуч дене Ваштар памаш вӱдым колтышт. Тидлан, Ваштар да Курык памаш-влакын вӱдыштым иквере ушен, кугу печкеш погаш ыштышт. Тушечын Алтымбай сыртысе вӱдым башньыш, вара ялыш колтышт. 2000-ше ийлаште тиде системе тоштеме. Уэмдаш тӧчымат ыш полшо, колонкышто вӱд пытыш. Кажне суртеш калык вынемым кӱнчыш. Но шолтымо годым вынем вӱдын йошкынжо лектеш, садлан чайлан памаш вӱдымат кучылташ тӱҥальыч. Южо еҥ, келгышкырак кӱнчен, скважин гыч вӱдым налеш гынат, тудат памаш вӱдлан огеш шу.

18-19 январьыште вӱд путырак виян лиеш. Тиде жапыште Вӱд Ава кугу куатым налеш. Тудын ӱнарже кугемме нерген калык ожсек пала. Тыгай жапыште памаш але эҥер, вынем гыч налме вӱд эн яндар, тошто осалым эрыктен кертше лиеш. Тиде кечын марий калык Вӱд Авалан, Кече Авалан тауштен пелешта, кум вер гыч (памаш, вынем, эҥер) вӱдым налеш, а тиде вӱд кужу жап аралалтеш. Тудым неле, йӧсӧ пагыт годым подылыныт, киндым кышкыме, мелнам кӱэштме годым кучылтыныт, черланыме годым черым куштылемденыт. 

Мемнан дене тыгай шомакат коштеш. Эрге шоҥгемше аважым олаш илаш наҥгаен. Ик жап гыч кова чот черланен. «Эргым, колымем деч ончыч памашна гыч вӱдым налын тол», - манын. Эрге тугак ыштен, памашышт гыч вӱдым конден, аважым йӱктен. Мо оҥайже, тиде вӱд дене кова паремын. Кеҥежым шочмо кундемышкыже пӧртылмекыже, эн ондак памашлан таушташ миен. Теве могай юзо виян мемнан памаш вӱдна.

Икманаш, чыладамат Вӱд модмо пайрем дене! Шӱм-чонда шыргыктен йогышо ший памаш вӱд гай яндар, илышда шыжалт  лекше йогын вӱд гай виян лийже!