Ида ондалалт, тӱткӧ лийза

Башкортостаныште кодшо арнян ик суткаште гына еҥ-влакын ондалкалыше-влаклан 11 миллион теҥгем кусарымыштым моло семын кузе умыландарет? Садлан МВД да банк пашаеҥ-влакын ойыштым эре ушышто кучыман да тӱткӧ лийман.

Кызыт ондалкалыше-влак уэш тошто семынак чиялтылаш тӱҥалыныт - палыме але родо-шочшо-влак лӱм дене оксам кӱсын йодын возен колтен кертыт, умыландарат Башкортостан Республикысе Рӱдӧ банкын специалистше-влак. Чӱчкыдын, социальный сетьыште улшо аккаунтым пудыртен, тендан але вес еҥын лӱмжӧ дене иктаж-молан полшаш йодыт, эмлалташ, пожар деч вара илен лекташ, моло йодышым шотыш кондаш окса кӱлмым, оксам колташ картын номержым ончыктат.

Сото телефоныш йыҥгыртен ондалыме годымат оксам куш колташ кӱлмым смс дене але мессенджерыш возат. Ссылкымат колтен кертыт. Ссылке почеш «каен», шке данныйым возеда гын, аферистлан онлайн-банкышкыда корным почыда. А нуно тыге счетышто улшо оксам шолыштын да эше тендан лӱм дене кредитымат налын кертыт.

«Йолташланда полшынеда гын, тыланда чынак тудо возен але укем уэш тергыза. Тыланда соцсетьыште возен колтен гын - тудлан телефон дене йыҥгыртыза, телефон дене йыҥгыртен гын - мессенджерышкыже, соцсетьышкыже возыза. Телефон денат шке уэш йыҥгыртен кертыда, но тыгодым номержым шке кид дене уэш темдыза, саде номерымак мӧҥгешла темдалыда гын, адак ондалыше-влак деке логалыда», - шижтара БР Рӱдӧ банкын управляющийжын алмаштышыже Наиль Габидуллин. Вес могырым, «Банк гыч йыҥгыртена, тендан лӱм дене кредитым налнешт, садлан вес кредитым оформитлаш кӱлеш, але оксадам шолыштнешт, садлан кызытак вес счетыш кусарыман» маныт гынат, ида ӱшане, умбакыже ида мутлане, телефоным пыштен, шке банкын шокшо линийышкыже йыҥгыртыза.  

Смартфон, айфон-влак дене пайдаланаш пеш йӧнан, изи компьютер гаяк, можыч, эше сайрак улыт. Фотоаппарат, диктофон, калькулятор, тӱрлӧ приложений гоч кугу тӱняш лекташ интернетше, соцкылже, мессенджерже… - чыла кид йымалнак. Самырык да кокла ийготан-влак кызыт нунын деч посна илен да пашам ыштен огыт керт. Но, мыйын шонымаште, кугу ийготан шоҥгыеҥлан кнопкан телефон деч сайже укеат, эсогыл тудден пайдаланыме годымат палыдыме номер гыч йыҥгыртыме годым вашешташ вашкыман огыл. Иктаж-кӧлан чотак кӱлыда гын, тек смс-ым возен колта, кӧ улмыжым шижтара.