Все новости
Саман увер
12 Апрель 2023, 17:45

Шочмо йылме - калыкын чон поянлыкше

Мартыште эртарыме семинарыште чынжымак пеш пӱсӧ йодыш-влакым лончылышна: кузе мотор шочмо йылмым арален кодаш, руш йылме гыч марлаш кусарыме пашам саемден колташ? Вет йылме деч посна культурынат ок лий, калык йӱланат йомеш.

 (Шочмо йылмым палыдыме, книгам, газетым луддымо, кутырен моштыдымо тукым кугезына-влак деч кодшо шӱм-чон поянлыкым кузе арален коден кертеш? Рушла кутырен мо?) 

Кызыт мемнан республикыште шочмо йылмына дене кум газет лектеш: «Чолман» республикысе да «Келшымаш» (Мишкан), «Калтаса ӱжара» (Калтаса) район газет-влак. «Чолман» тӱрыснек марла ышталтеш гын, район газетлаште корреспондент-влак рушла возат (марла возышо корреспондент райгазетлаште уке). Кусарыше-влак рушла возымо материалым марлашке кусарен шындат. А вет изданий-влак посна газетлан шотлалтыт, ожнысо гай дубляжный (рушла гыч марлаш кусарыме) огытыл, индексыштат тӱрлӧ, но… Мемнан дене ала-молан Мишканыштат, Калтасаштат кок изданийлан ик тӱҥ редактор шотлалтеш. Кок вережат тачысе кечылан тӱҥ редактор-влак марий йылмым огыт пале. Кок йылман изданийлан редактор мутым куча гын, тудо йылмым палышаш огыл мо? Тугеже, марий газетлан марий йылмым палыше, редактироватлен моштышо (рушла текст-влакым гына кусарен шинчыше пашаеҥ огыл), марла материал-влакым посна ямдылымылан вуйын шогышо еҥ лийшаш. Посна газет гын, редакторжат посна лийшашыс. Марий йылме дене возышо корреспондентат кӱлеш докан. 

Тидын шотышто ме калтаса-влак деч изиш ончылнырак улына. Штатыштына кок кусарыше (иктыже пел ставка дене пашам ышта), корректор (пел ставка), марла лекше изданий шотышто редакторын алмаштышыже улыт. Пел ставкылан корреспондент ден пел ставкылан корректор пашам ик еҥ шукта. Ме, кусарыше улына гынат, мероприятийлашкат коштына, корреспондент-влакын возымыштланат эҥертена.  

Эртыше семинар мом рашемдыш? Калтасаште марла газетым кок еҥ гына ышта улмаш. Статьям возышыжо уке, лач кусарен гына шындат. Корректорышт да марий газетлан вуйын шогышо (тӱҥ редакторын алмаштышыже семын) посна еҥышт уке.  Сандене «Калтаса ӱжара» газетым лудмо годым йылме «тӱкнылеш». Возымаштышт йоҥылыш-влакат улыт, вет шке кусарымаште тидым ужын от шукто, а газет лекмеке, вигак коеш. Ты сомылым шуктышо-влаклан нигӧ деч тунемаш, кузе моштат, туге кусарат. Тиде пашалан ик семинарыште тунем шуаш огеш лий.  Кажне профессийыште айдеме шкенжым шке вияҥден, шке семын тунемын шогышаш. Тунам гына паша воранен толеш. А кузе тунемман? Поснак кусарыме, возымо пашаште. Тидлан лӱмлӧ, профессиональный писатель-влакын возымыштым эре лудман. Марла мутер-влак дене пайдаланаш тунемман. Но, мыйын шонымаште, пытартыш жапыште лекше мутер-влак почеш возаш тӱҥалына гын, возымынам нигӧ огеш умыло. Кызыт Марий Элысе марла газетлам лудмо годым южо шомакым мый шкежат умылен ом керт да у мутер-влакым шергалам. А ме Мишканыште утларакшым 1972 ийысе марий орфографий мутерлан эҥерташ тыршена. Тыгай мутер кажне кусарышынан ӱстелыштыже уло. 

Мый шкеже ӱмыр мучко тиде пашаште ыштем гынат, шкемым чыла палышылан шотлен ом керт. Эре тунем шогыман, шке газет деч посна моло марла изданий-влакым эскерыман. «Марий Эл» газетат, шуко пашаеҥже журналистлан тунемын гынат, чыла чын воза манаш огеш лий. Тыге икте-весынан возымына дене палыме лийына, кылым кучаш тӱҥалына гын, коллега-влак деч садак молан-гынат тунемаш лиеш. Тыгай опытым погымо творческий пашам чак шуктен шогаш манын, май мучаште але июнь тӱҥалтыште Мишканыште погынаш кутырен келшышна.

Автор:Валерий АБУКАЕВ, Мишкан районысо «Келшымаш» газетын кусарышыже.
Читайте нас: