Кеч-куштат профессионал-влак кӱлыт

Телым вӱдшор поктен колта, шошым кеҥеж алмашта. А шыже - шонкалыме пагыт. Шӧртньӧ чиян ковыра жап почеш ночко, лавыра толеш, йӱштӧ теле лишемеш. Тунам «Эх, вашкерак уэш мотор шошо да шокшо кеҥеж пӧртылышт ыле» манын вучаш тӱҥалына. Пӱртӱс шке пашажым ышта, мемнан шонымына-вучымына деч поснак шкенжын вашталтме радамжым, идалыкын чыла жапысе поянлыкшым арален кодышашыжым шот дене шуктен шога.

А уло мо шкенан нерген, илышнан вашталт толмыж нерген шонкалыме пагыт? Кунам тудо ушеш возеш - шыжым, телым але вӱдшор годым?

Ме илышыштына эртен кайышым да йомдарымым пӱртӱсын вийже полшымо денат пӧртылтен огына керт. Садлан улыжым саклыман, моштен кучылтман. Мом гына огына ыште гынат, тидын нерген шарныман.

Кодшо арнян марий йылме дене савыктыме газет редакций пашаеҥ-влакын семинарыштышт калыкнан эн тӱҥ поянлыкшым - йылмыжым - арален кодымо йодышым каҥашышна. Кызытсе куштылго огыл саманыште шочмо йылмына дене лекше савыктыш-влакын рольыштат кугу. Калыкна утыр шагалем толеш, шкенан марий йылмынам ынде яллаштат шотеш огына пыште. Чӱчкыдын рушла кутыраш тӱҥалме нерген ойлат, но, тыге ынже лий ыле манын, кӱлешан пашам ыштышыже огеш кой. Марий йӱлам, пайремым район, республика мучко ожнысо гай чыла яллаштат шке радамже дене эртарышаш олмеш иктаж вере чумыргат да «республика, регион кӱкшытан» манын лӱмдат, пуйто марий тӱвырам арален кодышо кугу мероприятийыш савырат. Руш але вес калык пайрем йӱла да койыш-шоктыш негызан сценарийым ямдылат. Але икмыняр шӱдӧ, тӱжем ийла ончычсым, монден пытарымым да кызытсе илышлан келшыдымым, уэш пӧртылташ темлыше-влакат улыт. Мо улыжым, кудыжым ме эше арален коден кертына, а лачшым гын йылме нерген йодышым тарватыше уке, манаш лиеш. Тыгодым марий калык йӱла, тӱвыра, йылме пытен толыт, калык чотат иземеш. Тиде - мер илыш. 

А семинарыштына СМИ пашаеҥ-влакым эн чот тургыжландарыше пӱсӧ йодышлам лончылышна: лудшылан умылаш да лудаш кумылло лийже манын, газет-влакын йылмышт могай лийшаш? Рушла гыч марлаш кузе чын да мастарын кусарыман? Кызыт, марий йылме дене утыр шуэнрак пайдаланыме, школлаште тунеммашым петырен толмо жапыште, СМИ-лаште у мутер почеш утыждене марлаш кусарыме (лудшылан умылаш лийдыме) мут-влак дене пайдаланыман мо? Вес могырым, возымо да тыглай кутырымо йылмын ойыртемышт лийшаш дыр?  

Марий газет, журналист, кусарыше-влакым тургыжландарыше йодыш-влакым каҥашаш «Калтаса ӱжара» газетын тӱҥ редакторжо Н.В. Сандалова йодын ыле. Садлан, кум редакций коклаште паша опытым шымлыме, методический полышым пуымо сомыл пайдале лийже манын, 24 мартыште Калтасаште чумыргышна. Тушко «Чолман» газет редакций пашаеҥ-влак деч посна Мишкан гыч «Келшымаш» райгазетын кусарышыже В. Абукаев миен ыле. 

Марий йылме шке семынже сӧрал, мотор да лывырге. Тидым шижашлан тудым палаш да шонымашнам чын луктын каласен, куштылгын умылаш лийшаш ойсавыртышым чоҥен мошташ кӱлеш. Тыгай пашам шуктен, марла чын возаш да кутыраш туныктен шогаш гын, можыч, шочмо йылме деч шӧрлышыжат шагалрак лиеш ыле? Семинарын практический ужашыштыже  литератур йылме дене возаш мутер дене пайдаланен моштымым, марла предложенийым  чоҥымо радамым, орфографий правил-влакым «Чолман» гыч Энна Губаева, «Келшымаш» гыч Валерий Абукаев лончылышт. Нуно коктынат Марий кугыжаныш университетыште кодшо курым мучаште туныктышо лӱмлӧ йылмызе-влак Л.П. Грузовын, Л.П. Васикован, И.Г. Ивановын, З.В. Учаевын, Ю.В. Андугановын выпускникышт улыт. Виян филолог-влакым ямдылымаште, йылмым шымлымаште да вияҥдымаште нине кумдан палыме шымлызе-влакын надырышт моткоч тӱвыргӧ лийын, тудо пагытым «марий тӱнян шӧртньӧ жапше» семын аклашат келша.

…Саман вашталт толеш. Шӧртньӧ шыжым шошо нерген шонкалымаш гай пӱртӱсын вийже тыште полшен ок керт. Шочмо йылмым йӧратыме, аклыме, пагалыме тыгай мотор жап уэш мемнан дек пӧртылеш гын? Йылме деч посна марий калык семын аралалт кодын кертына мо?

Верысе райгазет пашаеҥ-влак шуко пайдале каҥашым колмыштлан таум каласышт.

И. ГУБАЕВ, «Чолман» газетын тӱҥ редакторжо.