Икшывын илышыжым арален кодаш полша

Кажне секунд шергакан

Корнышто лийше туткар-влак кокла гыч чӱчкыдынрак вашлиялтшыже - йолешкым тошкен кайымаш. Амалже чылаж годым автомобильын писын кудалмыж дене гына кылдалтын огыл. Фарын лишыч волгалтарымыж годым йолешкым 30 метр кодмек гына ужаш лиеш. Адакшым шымлымаш-влак гыч палена, кенета толын лекше еҥым ужмек, водительлан шкем кидыш налын шукташ кокла шотышто кок секунд кӱлеш. А тиде пагытыште шагатлан 60 километр писылык дене кудалше автомобиль 32 метрым эртен шукта да ошкылшо еҥ ӱмбакат миен кӱзен кертеш. 

А йолешкын вургемыштыже волгыдым пӧртылтышӧ элемент лиеш гын, водитель тудым 200 метр ончылнак ужеш да скоростьым иземден шукта ыле.

Волгыдым пӧртылтышӧ элемент

Йочалан йот элыште лукмо вургемлаште волгыдым пӧртылтышӧ тӱрлӧ элементым ятыр ужаш лиеш: тиде оҥай модыш, ургыш але иктаж-мо весе лийын кертеш. Тыге фар волгалтарыме годым икшыве У ий годсо кож гай «йолгалтеш». Жал, мемнан элыште лукмо сатушто тыгайым шуэнрак ужына, да лӱдыкшыдымылык йодышат ӧрдыжешрак кодеш. Но ты ситыдымашым шкеат тӧрлаш, кевытлаште ужалыме тӱрлӧ волгалтше наклейкым, брелокым, браслетым (кидыш вургем ӱмбачак пижыктат) налаш лиеш. Нуным эсогыл заправкылаштат ужалат. Йочан рюкзакыштыже лӱҥгышӧ изи гына брелокат тудын велыш ончалаш тарата. Адакше ургымо сатум ужалыме кевытлаште лӱмын келыштарыме тасмам налын да вургемеш урген шынден кертыда. Но специалист-влак налме деч ончыч тудым терген ончаш темлат. Телефонышто фонарикым чӱктен да вуйвичкыж тураш нӧлталын, 10-15 метр ӧрдыжкӧ кораҥаш гын, ты тасма волгыдым мӧҥгеш пӧртылтышаш, але, вспышкым чӱктен возаш гын, фотошто йыргешке оҥго гай волгалтшаш.

Кушан вераҥдыман?

Эксперт-влак тыгай палым пулвуй тураш але ӱланрак вераҥдаш темлат, вет автомобиль фарын волгыдыжо ӱлыкӧ возеш. Вургем шокшеш келыштарыме годымат икшывын кидым рӱзен ошкылмыжым тора гычак ужаш лиеш. Икшыве 140 сантиметр деч ӱлышрак кап-кылан гын, волгыдым пӧртылтышӧ шукырак элементшым лучо упшеш але рюкзакеш вераҥдаш. Икшыве нуным шкежат тӱрлӧ вере пижыктыл кертеш, ошкылмо годым коеш-укежым гына ончалаш ида мондо. Брелок значок дечат сайрак - ошкылмо годым тудо сайынрак «чӱчка». А чумыр ончымаште икшывын вургемыштыже волгыдым пӧртылтышӧ ныл элемент деч шагал огыл лийшаш. Корнысо туткар чӱчкыдынак корно- да уремвожышто лиеда, садлан икшыве чыла велымат койшаш улмо нерген мондыман огыл. 

Чапле изобретений

Волгыдым пӧртылтышӧ элемент дене еҥ-влак 90 ий наре пайдаланат, маныт. «Пырыс шинча» манын лӱмдымӧ икымше элементым англичанин Перси Шоу шонен луктын. Ик гана йӱдым машина дене кайымыж годым тудо чуч гына кюветыш кумыкталтын огыл. Тыгай лӱдыкшӧ деч тудым корно тӱрысӧ саварыште шинчыше пырыс утарен коден - торашке йӱлышӧ шинчаж дене лӱдыкшӧ нерген «шижтарен». «Пырыс шинчам» ыштышыжла, Шоу тудо кундем гычак улшо, тулан линзым шонен лукшо Ричард Мюррейын пашажлан эҥертен.

«Башкортостан Республика» Издательский пӧрт гыч колтымо материал негызеш Э. АПТУЛМАНОВА ямдылен.