15 октябрьыште калык перепись тӱҥалеш

- Калык перепись годым мыняр йодышлан вашештыман?

- Российыште илыше-влаклан 33 йодышым пуат. 23-шо - социально-демографический сынан: ӱдырамаш але пӧръеҥ улмо, ийгот, шочмо вер, национальность, йылме-влакым палымаш, образований, икшыве-влакын чотышт, илаш кучылтмо средства. Илыме условий нерген 10 йодыш лиеш - илыме вер могай шотан, пӧртым чоҥымо жап, пачерын але пӧртын кумдыкышт, пӧлем чот, туалет да интернет улмым рашемдат. 

- Мигрант-влакымат йодыштыт?

- Российыш жаплан гына илаш толшо-влак 7 йодышлан вашештышаш улыт: ӱдырамаш але пӧръеҥ улмо, ийгот, эреак илыме эл, мемнан элыш толмын амалже, тыште илыме пагыт.

- Шке ойым пеҥгыдемдаш паспортым але пачерлан документым ончыктыман?

- Чыла данныйым йодыштмо еҥын мутшо гыч возат, нимогай документым ончыкташ огеш кӱл. Тендан деч документым йодыт але парышда могайрак улмым рашемдынешт гын, тиде уже полицийыш йыҥгырташ амал.

- А анкетыште пашадар нергенат йодыш улыс?

- Уло, но ме пашадарын кугытшо нерген огына йодышт. Еҥын пашадаржым рашемдаш шонышо - тиде, векат, переписчик огыл. Анкетыш парышын источникше нерген йодышым пуртымо, вес семын ойлаш гын, пашам ыштымым але пенсионер, можыч, бизнесмен улмым але накоплений деч процентым налмым каласаш йодына.

- Оласе пӧртыштӧ коридорышто але пӧрт воктенсе капка воктен гына возалташ лиеш мо?

- Да, тиде тендан правада. Переписчик-влакым мӧҥгӧ пуртыдеат вашешташ лиеш.

- Информаций чын улмым кузе палыман? Еҥ коклаште мыскараче-влакат шагал огытыл дыр?

- Ме еҥ-влакын мутыштлан ӱшанена. Кодшо перепись годым тӱжем наре еҥ шонен лукмо калык гыч - тролль, гоблин да моло - улмым каласен. А эше изирак ийготым ончыктышо ӱдырамаш-влак улыт.

- Чыла йодышлан от вашеште гынат лиеш?

- Ок келше гын, вашештыдеат лиеш.

- «Госуслуги» порталыште йодыш-влаклан вашештен шуктымо, но переписчикат толын гын, кузе лийман?

- Тудо QR-кодым ончыкташ йодеш да тудым сканироватлен кая.  

- А еҥ мутланаш тореш гын?

- Еҥ тореш гын, ме виеш ойлыктен огына керт. Тыгай годым анкетеш ӱдырамаш але пӧръеҥ улмым да ийготым гына возат. Нине данный-влакым административный источник гыч налына. Кодшо гана элыште тыгай еҥ 5% гына ыле - тиде ойлаш торешланыше да мӧҥгыштышт лийдыме-влак. Кугу олалаште еҥ-влакым суртыштышт кучаш йӧсырак, садлан переписчик-влак тӱрлӧ жапыште, кунамже кастенат, коштыт. 

- Переписчик лияш кумыл лектеш гын?

- Нуным пытартыш кече марте утыждене погат. Трук иктаж вучыдымо савыртыш лийын кая - ала-кӧлан неле чучеш, весе йолын кошташ йӧслана… 10% переписчик шке пашажым мучаш марте огеш шукто. Тыгай годым олмешышт вес еҥым колтыман.

- Тылзеш мыняр еҥым йодышт шуктышаш улыт?

- Кокла шотышто 550 еҥым, а тыгеже кушто шукырак, кушто шагалрак.

- Переписчиклан мыняр тӱлат?

- Кеч-могай кундемыште икнар - тылзылан 18 тӱжем теҥгем - тӱлат. Тыгак страховкым ыштат да шӧртньӧ банк картым тугок пуат.

- Планым темымылан премийымат тӱлат?

- Уке. Тыге статистикыште экшык лийын кертеш - южыжо уке еҥымак «возен лекташ» шотым муэш.

- Данный-влакым шонен лукмо огыл, чынжымак возымо манын, иктаж семын тергат мо?

- Переписчик-влакым вуйлатыше контролер пытартыш ныл кечын южо адрес почеш коштын савырна. Кушто омсам почын огытыл, тугайжым поснак тӱткын терга.

24 сентябрьыште Всероссийский калык переписьын «шокшо линийже» пашам ышташ тӱҥалын. 8-800-707-20-20 номер дене верысе жап дене 11.00 гыч 23.00 шагат (москва жап дене 9.00 гыч 21.00 марте) йыҥгыртен, перепись шотышто умылен налаш лиеш. Ончычрак але варарак йыҥгыртыме годым йодышда автоответчикеш возалтеш, варарак оператор тыланда шке йыҥгырта да йодышланда вашешта. «Шокшо линий» 14 ноябрь марте пашам ышташ тӱҥалеш.