Калык ден элита кокласе ваш келшыдымаш. Вияҥме корно

Шоналташ лиеш, пуйто Ольган ача-аваже тудым кугыжанышын йодмо але шӱдымӧ почеш шочыктеныт, садлан Ольгалан шукыжо тугок пуалтын: кыдалаш шинчымашым налын, тренироватлалтын, тренер дене пырля тӱрлӧ таҥасымашлашке коштын, транспорт да спорт сооружений-влак дене пайдаланен, Олимпиадылан ямдылалтмыж годым тылзеш 90 тӱжем теҥге дене тӱленыт… Олимпиадыште сеҥымылан мокталтыме семын кугыжаныш аппаратыште вуйлатыме пашам шукташ ӱшаненыт (окладше - тылзылан 125 тӱжем теҥге). Шке пашадаржым тудо «кумыраш» манын. Изишак йоҥылышрак каласен колтен, векат, «кум тӱжем теҥге» маннеже улмаш. Российыште кокла пашадар кумло тӱжем теҥге улмым пален, Ольгалан могай пашадар келшымымат шотлен лукташ лиеш - 1,25 миллион теҥге докан.

Ольган Финанс академийын дипломжо уло. Тыгай тунемме заведенийыште шинчымашым погышо выпускник шуко палышаш, тидын шотышто кызытсе еҥ-влакын да калыкын виян кугыжаныш да тудын полышыж деч посна илен кертдымышт нерген (шке элысе да вес элласе тушман деч аралыше армий, флот, полиций, тазалыкым саклыше да социальный полышым пуышо учреждений, школ, йочасад да самырык-влакын организацийышт, шанче учреждений да моло деч посна); виян кугыжанышын налогым погыде илен кертдымыж нерген, а налогым тугай граждан-влак тӱлат, кӧ кугыжаныш велым полышым шижеш; тӧра-влакын пашадарыштым тунам гына лу пачаш кугемдаш лиеш, кунам калыкын чын парышыже кушкеш; справедливость иземмаш революций марте, а кугыжаныш лушкымаш анархий марте шуктат. Тидын нерген Ольга веле огыл (Профессиональный спортсмен-влакын кӱшыл тунемме заведенийлаште тунемаш жапышт ок сите.), профессор Сытинат огеш пале улмаш, садлан ойла, пуйто кугыжаныш тудлан полшен огыл да огешат полшо.

Российыште Глацких да Сытин гай еҥ-влак шагалын огытыл. Саратов областьын паша министрже Наталья Соколова нужна еҥ ден пенсионер-влаклан тылзе мучко илен лекташышт 3,5 тӱжем теҥге пособий ден пенсий ситыме нерген каласен, кеч шкеже тылзеш 180 тӱжем теҥгем налын. Хакасийын ончычсо губернаторжо Виктор Зимин нужна ден пенсионер-влаклан, вольыкым ончен да емыжым поген ужален, шкаланышт илаш йӧным кычалаш темлен.

Кӱшнӧ ушештарыме еҥ-влак мыняр-гынат чын улыт, манаш кӱлеш. Кызыт мландӱмбалне улшо поянлык дене пайдаланен гына, мындырланен илыше общество вияҥеш. Лу ий годсек самырык-влакым грамотный потребитель лияш туныктат (Тидын нерген Российын ик образований министрже ойлен.). Тӱшкаой увер средства-влак эреак сатум рекламироватлат, тыге налшым шукемдаш тыршат. Экономист-влакын мутышт гыч, пайдаланымаш экономикым вияҥда. Но нуно пӱртӱсым переген кучылташ кӱлмӧ, материальный ресурсым аныклыме нерген мондат.

Калыклан кузе шукырак пайдаланаш лийме примерым элита ончыкта. Тыге, Россий Сбербанкын вице-президентше Игорь Артамонов 2017-ше ийыште 131,1 тӱжем теҥге (тылзе еда 11 миллион теҥге дене) парышым налын. Тудын ала-мыняр шергакан автомобильже да пачерже (Германийыштат ик пачерже уло), тыгак пӧртан дачный участкыже улыт. Чынак, Игорь Артамоновын парышыж дене таҥастарымаште, Ольга Глацкихын пашадарже «кумырла», чынракше «кумло теҥгела» веле чучеш докан.

Самырык потребитель тылзеш икмыняр миллион теҥге дене парышым налше министр, губернатор, кугу компаний ден корпорацийым вуйлатыше, артист але спортсмен-влакын примерышт негызеш кушкеш. Самырык-влак умылат, пашам тыршен ыштен, кугыжанышым але моло еҥ-влакым ондалыде гына, чот поян еҥ лияш ок лий. Нуно «кумыр» пашадарланат, рашракше Ольга Глацкихын гай пашадарланат, куанат ыле. Тидлан шуко вий-куатым пышташ ок кӱл гын, тылзеш 60 тӱжем теҥге пашадарымат налаш келшат. Самырык-влак кокла гыч иктаж ик луымшо ужашыже пашам ыштыдеат илаш тореш огыл, но тыгодым тылзе сайын 10 тӱжем теҥге пособийым але полыш оксам тӱлат, але шке озанлыкыште пашам ышта, а ле жапын-жапын калыклан иктаж сомылым шукта (грузым але еҥ-влакым шупшыкта, пайрем, сӱан, юбилей годым калыклан жапым веселан эртарыкта, коклан концертыште участвоватла да молат) гын, а тылзылан 18-22 тӱжем теҥге пашадарым налме дене пашам ыштен кертше кажне визымше россиянин келша.

Элысе калык гыч ик нылымше ужашыже, утыжым шонкалыдеак, шке элитыжын койышым кояш - пояш да элита деч ударак огыл илаш тырша, но тыгодымак, чыла тыршымышт садак арам улмым умылен, элитылан шолып сырен коштыт. Чек вес велне тунемше да илыше элитылан шыдешкымыштым огытат шылте. Ужмошудымышт нерген кызытеш кухньышто гына ойлат. Потребитель обществыште саргуралан восстанийыш савырныше пӱсӧ класс кучедалмаш ылыжын огеш керт, молан манаш гын пашазе ден кресаньык-влакын чотышт да нунын классовый шкешамышт эре волен толеш. Эл кучемыште улшо еҥ-влак эреак межнациональный да межрелигиозный сарым тарватыл шогат, тидыже ик тӱшкан шагалрак пайдаланымыж кӱшеш вес тӱшкам шукырак пайдаланаш тӱҥалыкташ, класс кучедалмашым кораҥдаш, калыкым чакрак чумыраш шонымаш дене ышталтеш.

Кокымшо тӱнямбал сар деч вара, поснак СССР шаланымек, Российын калыкше ден США-н элитыже, тыгак моло элын да США-н калыкше коклаште ваш келшыдымаш вияҥ толын. Сар жапыште да сар деч вара США чот поен да тӱнямбал державыш савырнен. США-н экономический куатше элын кагаз да электрон доллар-влакым печатлаш праваже улмо дене кылдалтын. США-н тиде прерогативыж дене келшыдыме-влакым тыманмеш «темдалыт» (Лудшо-влак Иракын да Ливийын тӱнямбал расчетышто шӧртньӧ динар дене пайдаланаш шонышо вуйлатышыштын пӱрымашышт нерген шарнат дыр.). Оксам печатлаш праваже улмо США-лан парыш деч 1 триллион долларлан шукырак роскотан бюджетым пеҥгыдемдаш йӧным пуа. Тиде «пуста» кагазым Америка моло эл-влакын сатуштлан алмашта, тыгодым доллар-влак сатум ужалыше-влакын валютный резервышкышт логалыт да шулдештыт. Печатлыме доллар кӱшеш Америка моло эл-влакым «шке кидыштыже кучынеже», моло элласе, тыгак мемнан элысе калыкым эксплуатироватлаш йӧным пуышо вооруженный вийжым пеҥгыдемда.

Кунам тыгай ваш келшыдымаш йомеш? Вашмут тыгай лийын кертеш: кугу катастрофа деч вара, кунам кугу поянлык улмат айдемын илышыжым арален коден огеш керт. Катастрофа деч утлен кодаш шонена гын, утыжым пайдаланен гына илыме деч кораҥаш, шке элым, пашам, йыр вер-шӧрым йӧратыше тыглай еҥын чапшым нӧлташ туныкташ тӱҥалман. XXI курым кыдалне тӱнямбалсе правительство, сату лукмым планироватлыше да кузе пайдаланымым текшырыше орган, воспитаний да перевоспитаний сомылым шуктышо да моло орган-влак кӱлеш лийын кертыт. XXI курымын кокымшо пелыштыже нимом ыштыдыме йылморгаж-влакым огыл, пашам ыштыше еҥ-влакым аклаш тӱҥалыт. Ты жапыште калык да поянлыкыште «йӱштылшӧ» элита коклаште ваш келшыдымаш утларак пӱсештын кертеш.