Айдемын пиалже - чон куатыште

Уремыште Раиса Аптиева ден Юрий Митрофановым вашлийна. Нунылан газетлан подписка кайыме нерген ойлышна.

Теве воктеннак машина шогале. Тудым Лидия Костина вӱда. Машинашкыже шична да пеленже мӧҥгышкыжӧ кудална. Лида акай бизнесъеҥ семын палыме. Пелашыж дене коктын пеҥгыде суртым чоҥен шогалтеныт. Кудывечыштышт тӱрлӧ пеледыш одарланен кушкеш. Пакчаштымат ончен савырнышна. Снеге ден мӧр алят йошкарге улыт, умбалнырак лӧза виноград коеш, а грушыжо мыняре! «Сакура пушеҥгемат уло, эше олмапу, вишня, шем пызле… Икманаш, кеҥеж мучко - пакчаште. Туге гынат каналташат, суртым йытыраяшат, унала миен толашат жапым муына», - ойла озавате. Лида акай мураш-кушташ, музиканым шокташ пеш мастар, весела ӱдырамаш улеш. Тудо художественный самодеятельностьын чолга участникше, пырля концерт-влакым эртарена.

Любовь Аркадьевна Изибаева декат пурышна. Тудо Башкортостан Республикысе ял озанлыкын сулло пашаеҥже, колхозышто вольыкым ончен, а 1998 ийыште «Ушкалым лӱштышӧ эн сай оператор» лӱмым сеҥен налын. Чап грамотшо - тесте дене. Суртыштыжо Галина Михайловна Юкчубаева дене пырля тамле чайым йўын шинчымашкышт логална. Мемнамат, ӱй, мӱй, тутло пушкыдо кинде, чай дене сийлен колтышт. Сай мутланымаш лие.

- Яра пагытыштыда мом ыштылыда?

- Газетым лудына, телевизор дене увер-аҥарым колыштына, кидпашам ыштена, меж носким, тапычкым пидына.

- «Чолман» газетлан 2018 ийлан возалтында?

- Конешне, марла газет деч посна кузе?

Умбакыже Г.З. Уварова дек корным виктарышна. Галина Зайниттиновна тӱрлӧ пеледышым кушта. Тыште, эр шошо гыч тӱҥалын, шыжым лум вочмо марте эреак пеледыш пушлана: икте лывыжген ок шу, весе куандарен нӧлталтеш. Оралте тич юто: чыве, лудо, игышт-влак... Галина Зайниттиновна ӱмыр мучко туныктышо лийын, мер пашам шуктен, кызытат верысе Ветеран-влакын советыштым вуйлата.

Клавдия Сергеевна Харитоновамат эртен ышна кай. Комбо-влакым пукшен ужатенат, вӱта гыч муным поген лектеш ыле. Шинчын мутланен колтышна, пеледыш пайремыш ӱжна. Пырля тарванен, Мазитова Галя кокай деке ошкылна. Галя кокай шуко ий медициныште тыршен, санитарка лийын. Кызыт сулен налме канышыште улеш. Кеҥежым гын, эр-эрден кынелын, вигак пакчашке вашка. Каныш кечылаште ӱдыржӧ, эргыже ешышт дене толыт - нунымат моторлык шкеж деке ӱжеш.

Галя кокай шоган нӧшмым ямдылкала ыле. «Кавун пеш умен, пареҥге сай лекте, - ойла тудо. - Мыланна эше мо кӱлеш? Пенсийым пагытыштыже кондат, кевытыште чыла уло, экологически яндар продукт - шкенан».

А Валентина Шакирован сурт кӧргыштыжӧ ачалыме паша кая: кӱварым вакшыт, кыдежым алмаштат. Озавате шкеже пакчаште кешырым луктеш ыле. Астра пеледышыжым кӱрлын, мыланна пӧлеклыш, мийымыланна пеш куаныш. Валентина Геннадьевна Калтаса район Васильевка ялеш шочын-кушкын. Кум икшывым ончен куштен, нуно шке ешышт дене илат. Снежана ӱдыржӧ Екатеринбургышто поликлиникыште медсестралан ышта. Сергей - кужу корныш коштшо водитель. Александр строитель улеш. Валентина Геннадьевнан кандаш уныкаже кушкеш. Вӱта тич - вольык, оралте мучко - комбо, лудо, чыве.

Валентина Геннадьевна мутланыме коклаште ала-кузе тукымвожшым шарналтыш. Кочаже, Набий, пеҥгыде сурт дене илен, но подылаш йӧратен, карт дене модаш уста улмаш - Эльяныш шумеш модаш коштын. Тудын кок ватыже лийын. Икымше ватыже Куват лӱман эргым ыштен, а весыже, Янсуло, ныл йочам шочыктен - Кансыле, Аксыле, Сабет, Сергей. Аксыле, Валентинан аваже, 1925 ийыште шочын.

Аважын ойлымыж гыч шарналта: «1932 ийыште коллективизаций тӱҥалын. Кочамын колхозыш пурымыжо шуын огыл, садлан раскулачитленыт: кок ушкалым, имньым, терым да моло мал ден ӱзгарым - кочкаш совлат, малаш мындерат кодын огытыл - чыла наҥгаеныт. Но ял гыч кочамын ешыжым нигушкат колтен огытыл. Шкеже колхозышто пасу ороллан шогалын. Авам 1941-45 ийлаште колхозышто фронтлан тыршен. 1948 ийыште ик ведра шыдаҥ верчын авамым тюрьмаш шынденыт. 1953 ий апрель тылзыште Сталинын амнистийжылан кӧра пӧртылын, тунам 28 ияш лийын. Вара вербовко почеш Молотовский областьысе Березники леспромхозыш чодырам сӱмыраш каен. Тушто украинец Геннадий Самословскийым вашлийын. 1960 ий 1 сентябрьыште мый шочынам. Октябрь тылзыште ик тылзаш йоча дене авам шкетын шочмо ялышкыже пӧртылын. Корно мучко «Аза дене кушко миен пурем? Сурт уке, Сабет шольо ешыж дене ила» манын шонкален, мыйым, ужар азам, эҥер воктене пыштен коден. Ик жап шортын-шортын ошкылмек, мӧҥгеш савырнен. А аза яндар южышто тамле омо дене мален. Изи падырашыжым оҥ пелен ӧндалын, Аксыле Сабет шольыж деке миен пурен. Тыге нуно телым илен лектыныт. Шошым, вачеш пырням нумалын, акаштлан кок окнан (иктыже урем могырыш, весыже оралтыш онченыт) изи пӧртым ыштен пуэныт. Аксыле колхозышто шала пашам ыштен: шудым соленыт, пареҥгым луктыныт, олымым чумыреныт, фермыш шупшыктеныт. Теве тыге мый шочынам, илышаш ӱмырем лийын улмаш», - кочын воштылалеш Валентина.

Школ деч вара тудо кевытыште пашам ышташ тӱҥалын. Но илыш пӱрымашыже куштылго огыл корныла дене вӱден. 1982 ийыште Свердловск областьысе «Уралец» совхозыш пашам ышташ каен. Ончыл доярка, звено вуйлатыше лийын, вич тӱжем литр шӧрым лӱштен налше-влак коклашке логалын. Паша деч нигунамат лӱдын огыл. 1994 ийыште ешыж дене Йывангасолаш пӧртылын. «Заря» колхозышто дояркылан, презым ончышылан ыштен. «Презым кӱташ луктамат, чонемлан йӧсӧ годым чодырам шергылтарен мурен колтем ыле. Илышыштем чылажат лийын», - эртышым шарналта Валентина Геннадьевна.

Валентина Геннадьевна - кугу капан, ушан-шотан, книгам, газетым лудаш йӧратыше ӱдырамаш. Сценыште спектакльым пеш келыштарен модеш, районыштат шуко гана шкенжын мастарлыкшым ончыктен.

Пуалтын илыш икте веле, садлан пайдалын илыман. Кеч южгунам лиеш дыр неле, кузе-гынат чытен лекман.

Да поро мутым ушыш налын, тендам саламлыме шуэш: тыланена кугу пиалым, тек ӱмырда кужу лиеш.

Л. АЛЫНБЕКОВА,