Илалше-влаклан пӧлек - монча

А тошто клуб ала-кузе пуйто шкеак «шулен йомын». Кызытсе илышыште вуйлатыме, туныктымо, тӱвыра учрежденийлам ик рӱдерыш чумырымын амалжым «оптимизацийлан кӧра» манын умыландарат. Конешне, тыге ыштыме дене ушмен-влак, поснак самырык тукым, цивилизаций деч вараш огыт код, оласе гай инфраструктуран села дене иктыш ушнымаш эсогыл мом-гынат уым, «креативно-современный» койыш-шоктышым чоныш шыҥдараш полша. Но школ да клуб деч посна марий-влакын духовный илышышт, самырык тукымым шочмо йылме да йӱла шӱлышеш воспитатлен куштымо чон поянлыкышт аралалт кодыт мо?

Ушменыш савырнышаш годым кугорно вес могырно савар дене чаткан авырен налме ужар аланым да капка вуйышто «Юмыланпумаш» манын возымо оҥам ужылалтышым. Улыт, илат тугеже ончыкылык нерген шонышо марий-влак ты ялыште?

8 сентябрьыште верысе чулым еҥ-влакын тыршымыштлан кӧра шуктымо кум суапле пашан лектышыжым ужым. Ушмен ялын кугешнен кертшаш эргыже-влак гыч иктыже - Сергей Байрамов. Афган сар годым разведротын 19 ияш самырык салтакше, командованийын заданийжым шуктышыжла, йот мландеш вуйжым геройла пыштен. Тудын подвигшым Йошкар Шӱдыр орден дене палемденыт. Йоча-влаклан каныме лагерьым ыштыме годым ачалымаш пашам тарватымылан кӧра школын выпускникше С. Байрамов лӱмеш пижыктыме шарнымаш оҥам пырдыж гыч налыныт улмаш. А вара тудо «йомын», йоча лагерьыш савырныше школын пырдыжше «чараҥын». Подвигым ыштыше рвезын кугурак изаже Павел Байрамов (ынде сулен налме канышыш лекме ийготан) да Ушмен ял гыч райсовет депутат Юрий Исинбаевын ойлымышт почеш, нуно у шарнымаш оҥам ышташ шонен пыштеныт, тыгай суапле пашаш афган сарыште лийше ветеран-влакын районысо мер организацийыштат ушнен. Тиде оҥам Кугу Ача-мланде сарыште кучедалше-влаклан школ воктене почмо стела пырдыжеш вераҥдаш палемденыт. Но… «Пудырген, йомын» манме тошто оҥат «толын лектын», садлан ты кечын Сергейын тунемме школ пырдыжыште ял калык шӱмеш курымеш шарнымашеш кодшо фоточурийже уэш шке вержым муо, а у шарнымаш оҥа Кугу сарысе фронтовик-влакын лӱмышт пелен стелыште верланыш. Талешке рвезым шарнымаш кечыш БР Кугыжаныш Собранийын - Курултайын депутатше И. Галин, Краснокам районысо афган сар ветеран-влакын Советыштым вуйлатыше Н.Ф. Зикрин, район администраций вуйлатышын алмаштышыже Л.Р. Мустаева да молат миеныт ыле.

Верысе активист-влакын поро пашаштым ты кечынак пошкудо татар ялыштат ужаш логале. У Кайынлыкыште Краснокам районысо психоневрологический интернатын пӧлкаже верланен. Тыште илалше шкет да черле еҥ-влаклан социальный полышым пуымо 20 веран чапле интернат шукертсек пашам ышта. Ял - ялак тудо. Мушкылташ садак монча кӱлеш. А шоҥго, черле еҥлан кузе лийман? Чыла тидым шотыш налын, районысо депутат, Ушмен марий Ю.М. Исинбаев, верысе калык гыч чолга тӱшкан да БР Кугыжаныш Собраний - Курултайын депутатше И.И. Галинын полышыштлан эҥертен, мончам чоҥымо пашам тарватен. Илалше-влакын кечышт вашеш мер вий дене (Тышке тыглай еҥжат, предпринимательжат ушненыт: кӧ окса дене полшен, кӧ материалым конден, а кӧ шке кидше дене чоҥымаште мастарлыкшым ончыктен.) интернатыште илыше-влаклан чапле пӧлекым ямдыленыт. «Торжественно почмо» годым монча олтымо ыле. Шоҥгыеҥ-влакын чурийыштышт нимучашдыме куан волгалтын. Краснокам районысо психоневрологический интернатым вуйлатыше И.Ф. Тимирова ты сомылым ворандарымашке надырым пыштыше-влаклан тауштыме серышым кучыктыш, поро тыланымашым ойлыш.

Мӧҥгеш пӧртылшемла, ушмен-влакын кумалме отышкышт корнемым савыральым. Мом тушто савыралашыже - ял мучаште шуйнышо Нефтекамск - Дӧртыльӧ кугорно воктенак верланен. Шнуй верым эрыктеныт, чоҥеныт, шотыш конденыт тыгак тӱшка вий дене. «Тӱшкаште - вий. Кугезына-влак тидлан кӧрак виян лийыныт, молан манаш гын кеч-могай пашамат чумырген, ик ой дене келшен ыштеныт. Мыланна тошто йӱла гыч эн ончычак ты койышым пӧртылтыман, тунам шкенам, калыкнам арален кодена», - кугешнен каласкалат Юрий Михайлович Исинбаев ден тудын полышкалышыже-влак.

Да, шуко уло эше пӧртыл-тышаш… Шоналтыде илен, мом гына йомдарен огынал илыш корныштына. Но чыла тидым, очыни, чоным эрыктыме, сулыкым касарыме гыч тӱҥалман. Талешкым шарнымаш «пудырген» йомшаш огыл, а шоҥго, ӱнарым йомдарыше-влак тӱткылыкым эре шижын илышаш улыт. Илалше-влак кечын саламлымаш дене серлагымаш - тиде кукшо шомак веле…

И. ГУБАЕВ.

Краснокам район.