Коҥга, кудерт… да армий

Тиде жапыштак марий-влак Коҥга пайремым эртарат. Кудерт - тиде суртоза, рушлаже «домовой» маныт. Армий нерген чылан палат: пургыж тылзын 23-шо кечын элнам аралыше салтак-влакым пайремышт дене саламлена. Школыштына пургыж тылзын Коҥга пайремым эртарышна. А. Ибулаев, марий историй да тӱвыра рӱдерын специалистше, Кудерт пайрем нерген каласкалыш. Пургыж тылзын 10-шо кечыштыже руш калыкат домовойын шочмо кечыжым пайремла. «Кудесы» манылтеш, домовойым сийлыме кече. Можыч, марла «кудерт» мутат тышечак каен. Йоча-влак суртоза нерген шуко уым пален нальыч. Мутлан, кудерт пӧртыштӧ шургымым огеш йӧрате. Мӧҥгешла, тудым пагалат, сийлат (Посна атеш лӱмын кочкаш-йӱаш шындат.), пӧрт кӧргым арун кучат гын, тиде тудлан келша. Изи годсек шарнем, кузе авам иктаж-куш кайыме годым, кунам пӧртеш иктат огеш код, ӱстел коклаш пӱкеным шынден, суртозалан манын, тушко кӱпчыкым пыштен кода ыле. Кызыт ме ешыште йочам-влак дене кажне эр тыгак ыштен кодена…

Тӱрлӧ семӱзгарын йӱкшым колышташат оҥай ыле. А. Ибулаев марий да башкир калык-влакын семӱзгарышт дене шоктен ончыктыш. Телефонышто, плеерыште мурым колышташ тунемше йоча-влаклан «чонан» семым колаш йомакысе гай, очыни. Кызыт вет мурымо уроклаштат гармонь, баян дене шоктымаш уке манаш лиеш, чыла муро техника (ноутбук, компьютер) гыч йоҥга…

Шочмо элым аралыше кечылан школыштына тыгак сӱрет выставкым ыштышна. Ӱдыр-влак шке класс рвезе-влакым сӱретышт дене саламлышт. Эрге-влак армийыште кӧ лийын служитлаш шонымышт, ачаштын-кочаштын кушто служитлымышт нерген каласкалышт. Чыла рвезыжат тиде пашашке ыш ушно. Молан манаш гын южо икшыве шке шочшыж нерген нимат огеш пале. Тиде, мутат уке, ава-ачан титакше. Шке йочашт дене огыт мутлане, икшывыштын илышышт нерген нимат огыт пале да йочаштат нунын рвезе годсо жапышт нерген нимат колын огыл. Шукерте огыл школышто ача-ава-влаклан погынымашыште калык педагогика нерген ойленам ыле. Коча-кова-влак тыгай туныктымо йӧным ожнысек кучылтыныт. Кажне кастене, жапым муын, еш ӱстел коклаште эртыше кече нерген мутланен. Тидын годым ача-ава шке йочаж деч йодыштеш: кузе тудо жапым эртарен, могай поро пашам ыштен, саламлалтын мо кугыеҥ-влак дене, иктаж-кӧлан торжа лийын огыл дыр? Тыгай йӧным йочан изиж годымак кучылташ тӱҥалме гын, тудо привычкыш пура. Тыге кас мутланымаш йочан чонжым тарваташ полша, ыштыме пашажым, койышыжым аклаш туныкта.

И. ЗАХАРОВА.

Монар школ, Мишкан район.