Математик олмеш артист лийын

- Авам тидын шотышто тыге ойлен: «Ме ачат дене тендам черет дене лӱмденна. Изатлан ачат Тимур (Тамерлан) лӱмым пуэн. Мый ойыртемалтше лӱмым кычалынам. Тунам мыйын Актыган ялыште Генрих лӱман ик тунемшем ыле. Лӱм келшен, сандене тыгай лӱмым пуэнам».

- Ме нылытын улына: кок эрге - Тимур ден Генрих, кок ӱдыр - Ника ден Екатерина. Авам - Ульяна Александровна Тимиряева, тӱҥалтыш класслаште туныктышо. Ачам - Николай Демьянович Тимиряев, 1996 ийыште ош тӱня дене чеверласен.

- 2011 ийыште Марий студийыш тунемаш каяшыже кузе логалынат?

- Кушташ да мураш изинек чот йӧратенам. Шарнем, 5 классыште тунеммем годым «Рвезе кумыл» ансамбль ыле. «Мый тушто кушташ тӱҥалам» манын шонен пыштышым. Репетицийыш коштым, но капем изилан кӧра ансамбльыш налын огытыл. Ансамбльын вуйлатышыже Александр Ильич Хамитов ыле. Вара, 7-ше классыште ик рвезе черланенат, олмешыже мыйым шогалтышт. Куанымем дене тӧршталтенат колтышым!

Школ деч вара Благовещенск педколледжыште тунемынам. Вара армийыш кайышым. Службо деч вара шке ялысе школыштак математикым туныкташ шонышым. Но… ӱшандарен ойлымо паша вер укелан кӧра йолташем Калтаса тӱвыра пӧртыш пашаш ӱжӧ - увер да аналитике пӧлкаш методистлан пашаш пурышым. Вара «Эрвий» калык ансамбльыш аккомпаниатор-концертмейстерлан кусарышт. Туштак кушташ тӱҥальым.

А артистлан тунемаш пурымыжо - тиде илышым савырыше историй. 2011 ий апрельыште Калтасаш Марий Эл гыч артист-влак миеныт ыле. Нуно Москваш артистлан тунемаш колташ самырык-влакым погеныт. Тиде кечым моткоч сайын шарнем. Кушкыжмо ыле. Шочмын пашаш миен омыл, вес кечыжлан директор мыйым вурсыш да ойла: «Теве Марий Эл гыч артистлан тунемаш каяш самырык-влакым погаш толыныт. Айда тыге ыштена: але тунемаш каяш кастингым эртет, але выговорым пуэм». «Мый артистлан ом кай, лучо выговорым пуыза. Йошкар-Олашкыже каем, но артистлан огыл, а физика да математика факультетыш тунемаш пураш» манам. «Ну, йӧра, тугеже, выговор» мане. А мыланем кастинг оҥайла чучо да залыш мом ыштымыштым ончаш пурышым, но сценыште шинчыше уна-влак виешак мыйым сценыш ӱжын кӱзыктышт. Марий Эл гыч тунам Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрын режиссёржо Роман Алексеев, Марий Элын калык артистше Маргарита Медикова, театрын режиссёржо, киноактёр Василий Домрачев, Эдуард Александров миеныт ыле. Самырыкше-влакым паленам, мемнан районысо ялла гыч ыльыч. «Кертат-кертат, уке-уке, айда тол, нимат от йомдаре вет», - ойла мыланем Маргарита Егоровна. Сценыш кӱзышым. Кастингыште кандаш ӱдыр лийын да мый, ик рвезе. Тунам мый «этюд» мутшымат икымше гана колынам. А тудым ончыкташ кӱлын!

- Да, ончыктенам, воштылтенам чылаштым. Кастинг деч вара мыйым да Паситова Регинам ойырен нальыч. Регина Калмаш ял гыч ыле, 10 классыште тунемын. Сандене Йошкар-Олаш кастингыш тудо ыш тол, мый шкетын тольым. «Ик ыҥгай МарГУ-ш документемым пуэн толам» шонымаш дене Йошкар-Олаш тольым.

Тыште кастинг ик арня шуйныш. Ямдылалтна. Руш йылме дене диктантым возышна, мураш, кушташ, этюд-влакым ончыкташ тунемна. Тыште чот тергеныт. Кастинг годым мом гына ыштыктен огытыл: пий семынат оптенам, пӱкен гыч пӱкеныш коштынам, но тидын годым кӱкшӧ курыкышто альпинист семын кӱзымым ончыктенам да тулеч молымат. Иктым шарнем: кастинг пытымеке, кастене вич шагатлан тунемаш каяш кӧм ойырымым увертараш погынымаш лийшаш. А мый тиде кечын 16.30 шагатлан Казаньыш каяш автобуслан билетым налынам. Сандене туныктышо деке ончылгоч миен йодым. Тудо «Тунемаш пуренат, 29 августышто вучена» мане. А тиде ойлымыжым мый Янаулыш поезд дене миен шушаш годым гына чынжымак умылышым - мый Москвасе М. Щепкин лӱмеш кӱшыл театральный училищыш тунемаш пуренам!

- Тиде моткоч кугу школ. Тиде классика. Тудым уло кӧргӧ чон дене шижаш кӱлеш. Мыйын тунеммем годым самокритике манме пеш кугу ыле. Преподаватель-влакат ойлат ыле: «Тыште ме тендам критиковатлена, а тый шкендым огыл. Тый тидын нерген ит шоно. Мом йодыт, лек да ыште».

- Уке, тунемме жапыште мый артист семын огыл, а туныктышо семын шоненам. Икымше курсышто У ий марте ме чыланат «Кушко ме логалынна да молан ме толынна?» манын ӧрын коштна. Мӧҥгӧ кайыме шуэш… Метром огына пале. Кугу мастар-влак мемнам туныктат. Ме чылан пырля лийынна, ик вере иленна, пырля куаненна, пырля ойгыренна. Эрдене 8 шагатлан тунемаш каена да йӱд марте… малаш гына толына ыле. Икымше курсышто тыглай предмет-влак лийыныт: марий йылме, руш йылме, литератур, ИЗО, а кунам актерын мастарлыкше предмет тӱҥале… Тиде да! Куд шагат сценыште мастар-влак шке моштымашыштым очыктат. А тый ончен шинчет, ноен пытет, кочмат, малымат шуэш, но тунемман. Изиш гына канышлан жапым ойырат ыле. Тӱҥалтыште капым лывырташ, йылмым, шонымашым лывырташ упражнений-влакым ыштыктеныт. Вара этюд-влак тӱҥальыч, умбакыже отрывок-влакым модына ыле. Мый тышке, театрыш толын, кок ий пашам ыштымеке гына, артист улмемым шижаш тӱҥальым.

- Илыш ситуаций, очыни. Мый иктым умылышым: роль кеч изи, кеч кугу лийже, тиде - тӱҥ огыл. Тӱҥжӧ - сценыш лекман да тиде татым «илыман». «Роль» мут деч посна гынат, тидым илен эртарыман.

- Тиде спектакльым мемнан худрукна Игорь Владимирович Лях шынден. Мемнан группо марте тыгай скомороший жанр дене нигӧ пашам ыштен огыл. Сандене мемнам чылан тӱткын эскереныт. Но кунам ме Ярославль олаш «Будущая театральная Россия» конкурсыш тиде спектакльым намийышна да сеҥымаш дене пӧртылна, чыланнан шулдыр «шочо».

- Шкетан лӱмеш Марий драме театрын сценыштыже тачысе кече марте могай роль-влакым чоҥенат?

- «Салика» спектакльыште Чопай да сӱанвуй Онтон, «Эреҥер» драмыште Ӱпӧ марий Шумат Шамрайын рольжо, «Элнет» спектакльыште Чужган Макарым, «Биармий» рок-оперыште руш купеч Незваным, «Кӧ кечым пӧртылта?» - Изергым, «Югорно» икымше марий эпосышто рвезым модам, эше тӱшка сценыште улам - чылаже ныл рольым чоҥем. Йомаклаште: «В некотором царстве» - Демьяным, «Новогодний переполох» - Вовкам, «Большое сердце маленького Хрю» - Хрю да молат. Шыжым Ю. Байгузан пьесыж почеш «Шӧртньӧ лудо» спектакль лийшаш, тушто Изэргын рольжым ӱшаненыт.

Репетиций деч вара эше театрыште кодам - сценысе мастарлыкым шуарем, фехтований келша, тыглай да кок кидан керде дене мастарын модаш тунемнем. Тидат жапым налеш.

- 2006 ий годсек ялыш унала гына миен толам, кеҥежым. «Мо тыгай каныш да мо тыгай отпуск, мондыза. Артист-влакын тиде уке. Те кажне минут, кажне секунд вуйыштыда эре пашам ыштышаш улыда», - ойлен туныктышем Игорь Владимирович Лях.

- Эре ямде улам.