Кузе пудий деч аралалташ?

Кузе пудий айдеме дек пижеш?

Пудий айдемым утларакшым вондерыште, шудышто але йогышо лышташыште вучен шинча. Ятыр еҥ пудий айдеме дек эртен кайымыж годым пижеш але тудын дек пушеҥге гыч кӱшыч тӧршта манын шона. Тиде тыге огыл. Тудо шудышто шинчымыж годым, мутлан, ончыл йолжо-влакым кӱшкӧ нӧлталеш да пижын кертшашлык иктаж эртен кайыше еҥым вуча. Умбакыже тудо кап-кыл мучко кая да коваштым пурлын кертме пушкыдо верым кычалеш. Утларакшым шӱйым, пылышым, коҥлайымалым ойыра. Пудий тыгай верым кужу жап кычал коштеш, садлан тиде жапыште тудым ужын да шке деч кораҥден шуктыман. А пурлмыжым шижынат огыда шукто, молан манаш гын тудын шӱвылыштыжӧ обезбаливающий вещества-влак улыт. Пудий йӱшывуя еҥ-влакым ок йӧрате маныт, но нуным вӱрыштӧ кочывӱд улмо нимынярат ок  чактаре. Пудийым пӱртӱсыштӧ веле огыл, ола покшелнат пижыкташ лиеш. Тушко нуным пий, пырыс але кайык-влакат кондыштарен кертыт. 

Шкем кузе арален кодаш?

Август-сентябрьыштат пудий-влак огыт лыплане - шошым помыжалтмышт гаяк тале улыт. Садлан тидын шотышто йӱштӧ-влак тӱҥалмешкак тӱткӧ лийман. Пӱртӱсыштӧ каналтыме годым шудыш шинчаш да возаш ида тырше. Каныме верым ойырымыда годым шудым ош солык дене ниялтен ончыза. Кеч ик пудий пижын гын, вес аланым кычалза. 

Пудий деч аралалтме годым тӱҥжӧ - тудым жапыштыже верешташ да пижын шичмыж деч ончыч кораҥдаш. Лач тидлан коваштым тӱрыснек петырен кертше вургемым чийыман. Сандалий олмеш кроссовкым ойырыман, брюким носкиш шӱшман, шокшым мучаш марте волтыман, вуйыш шовычым пидман. Пудийым сайынрак ужаш да верешташ волгыдо вургемым чийыман. 15 минут еда шкем сайын ончыман, тергыман. Пӱртӱсыштӧ лийме деч вара вургемым почкыман да мушкаш кудалтыман. Трук пудий пижын шинчын гын, тудым кап гыч мушкын колташлан душ йымак шогалын шӱалталтман. Пӱртӱсыш пеленда пийым налында гын, тудымат сайын гына ончыза. 

Пудий пижын гын? 

Тудым нигунам тыглай гына ида шупшыл! Тыге те пудийын капшым ойырен кертыда, а вуйжо коваштеш пижын кодын да воспаленийым тарватен кертеш. Эше тиде пудийым вирус улмылан тергаш мешая. Лучо травмпунктыш мияш да паразитым кӱлеш семын, тугок да чыла правил почеш лукташ. Тыште калык методым - ӱйым, везелиным йыгымашым, прижиганийым - ида кучылт. Нуно огыт полшо. Пурлмо верыш этиловый спиртым але одеколоным шӱрыза. Шӱртӧ гыч оҥгым ыштыза. Тудым пудийын вуйжо ден капше коклаш вераҥдыза, шупшылза. Тыгодым шӱртым йыр пӱтырыза. Тыге эркын пудийым шупшын лукса. Пурлмо верыш йодым йыгалтыза. Пудийым петыртышан изирак янда але пластик атеш вераҥдыза. Тушкак вӱдыжгӧ марле лапчыкым пыштыза. Контейнер олмеш бахилым пыштыме капсулым кучылташ лиеш. Пудий иктаж заразым кондыштара але укем палашлан тудым чонанжым кок кече жапыште лабораторийыш намиен кодыман. 

Пудий черле! Мом ыштыман? 

Пуламырым ида тарвате! Тӱҥжӧ - жапыштыже инфекционист деке мияш да эмлалташ тӱҥалаш. Анализ «клещевой энцефалит» черым пеҥгыдемден, а тендан туддеч прививкыда уке гын, тыланда иммуноглобулин дене экстренный профилактикым ыштен кертыт. Тудым пудий пурлмо деч вара больницыште ныл сутка жапыште ыштен шуктыман (Тиде белок улман препарат, садлан неле аллергий лийын кертеш.). Пудий боррелиоз черым шарыше улмаш гын, врач кӱлеш антибиотик-влакым ышташ шӱда. Эмлалтме деч вара инфекций укем тергаш эше ик гана анализым сдатлыман. 

Те пудийым темдалында, но тудо черле але уке улмым огыда пале, тыгодым шкем удан шижыда гын, пудий-влак кондыштарыме тӱрлӧ инфекцийлан вӱрым анализлан сдатлыза. Нуным пудий пурлмо деч вара 10-20 кече эртымекат ПЦР метод дене сдатлаш лиеш. Анализ чер улмым пеҥгыдемден гын, врач деке мийыман. 

Энцефалит ден боррелиоз деч аралалташ лиеш мо?

Боррелиозлан кызытеш вакцина уке. Тыште лӱдыкшыдымылык правил-влакым веле эскерыман да пудий деч кораҥ кошташ тыршыман. А клещевой энцефалит деч прививка полшымо дене аралалташ лиеш. Жапым пӱртӱсыштӧ эртараш йӧратеда гын, вакцинаций йӧршынат уто ок лий. Икымше гана вакциным кок гана, 5-7 тылзе интервал дене ыштат. Мутлан, икымше прививкым те сентябрьыште ыштеда гын, кокымшыжо февральыште лийшаш. Тыгодым походыш кокымшо прививкым ыштыме деч вара кок арня эртымеке веле лӱдде тарванаш лиеш. Ик ий, а вара кажне кум ий ревакцинаций ышталтеш. Тудлан вакциным ик гана ыштымат сита.

«Башкортостан Республика» Издательский пӧрт гыч колтымо материал негызеш Л. ШАВАЛИЕВА ямдылен.