Шорыкйол

Ожно ӱдыр-каче-влак пайрем годым пӧртым «наледеныт» да арня мучко модыныт, юарленыт. Тылеч посна (славян калык-влак деч куснышо йӱла) сурт еда тупыньла чийыше еҥ (пӧръеҥ - ӱдырамашла, ӱдырамаш - пӧръеҥла) ден мӧчӧр-влак коштыныт. Ожно нуно чурийыштым кумыж дене петыреныт, кызыт тидлан кум пачаш марльым (капрон ялук дене шӱлаш йӧсӧ) кучылтыт. Васлий Кугыза ден Васлий Кува тӱҥ улыт. Нуно озалан шурно, пакчасаска умышт, вольыкышт шукемже, шуко колым кучаш, сонарыште шуко янлык логалже манын тыланат, ешлан пиалым сӧрат. Еҥ-влак Васлий Кугыза ден Васлий Кува Юмо дене кутырат манын шоненыт да каласыме мутыштым чынлан шотленыт. Садлан чыла еҥат Васлий Кугыза да Васлий Кува лийын кертын огыл. Пурымо суртышто оза-влак нуным пура, мелна, пӱкш дене сийленыт (кызыт пура ден мелна деч молым, кевыт чесымат пукшат, но аракам огыт темкале). Васлий Кугызалан шке мастарлыкыштым ончыктат. Тылеч вара Васлий Кугыза ден Васлий Кува тыге ойлымышт почеш кӱварваке уржа але шӱльӧ пырчым кышкат да сай илышым сӧрат. Мӧчӧр коклаште Салтак (тӱшкан оролжо), Маска (вийым ончыктышо), Имне (кычкен кошташ), Каза (тале мурышо-куштышо), Музиканче лийыныт. 

Пайремын икымше кечыжын мушкашат, кидпашам ышташат ок лий. Мӧчӧр-влак кайымеке, суртоза шке оксажым шотлышаш. Тидым Юмо поянлыкым пуымылан шотленыт. Озавате коҥга гыч пареҥгым луктын, тунам пареҥге лектыш кугу лиеш. Тыге мӧчӧр-влак пелйӱд марте ик пӧрт гыч весыш коштын кертыт. Варажым коштман огыл - чер-чурым погет. Пӧрт-влакым савырнымеке, вургемыштым вашталтен, «налме» пӧртыш ӱдыр-рвезе-влак дек каеныт. Тушкак чумырымо чесым намиеныт. «Налме» пӧртыштӧ (кызытсе жапыште клубышто) тӱрлӧ модышым эртарат. «Налме» пӧртын озаже «языкан паша» ынже лий манын, мужыр-влакым эскерен. Тыге, мутлан, «Туп кырен», «Шергаш оптен», «Сокыр тагала», «Колъялук шылтен», «Шишам тыртыктыл» да моло семын модыныт. Модыш-влак коклаште куштеныт-муреныт. Пелйӱд деч вара шаланеныт.

Тыге икымше кече - изарня - эртен. 

Икымше кечын пӱртӱс палымат онченыт. Пӱртӱс пале дене шошо, кеҥеж, шурно лектыш могай лийшашым паленыт. «Шорыкйол каваным лум петыра гын, кинде шочеш», «Шорыкйолын икымше кечыже луман лиеш - пакчасаска шочеш» маныныт.

Кокымшо кечын - кугарнян - ӱдыр-рвезе-влак, пӧртым «наледен», шинчымаш касым эртареныт. Икымше кечын кидпашам ыштыман огыл улмаш гын, тиде кечын лийын. Садлан ӱдыр-рвезе-влак кидпашам ыштылыныт, муреныт-куштеныт. Кас кочкышым пырля ыштедылыныт. 

Тиде кечымак «кылымде кова кече» маныт. Икшывын аваж ден ачаже кылымде ковам унала ӱжыныт. 

Кумшо да визымше кече-влак (шуматкече да шочмо) адакат мӧчӧр-влакын кечыштлан шотлалтыт, молан манаш гын нуно мужырдымо (нечетный: икте, кумыт…) числан гына коштшаш улыт, уке гын чыла шонымаш ок шукталт. Тиде кечынак уна-влакым вашлийыныт, еш дене унала коштыныт але ятас шӧрымӧ йӱлам эртареныт.

Нылымше кече - рушарня. Мӧҥгысӧ шинчымаш кечылан шотлат. Тиде кечын изи йоча-влаклан йомакым, калыкмутым але моло калык ойпогым каласкаленыт, туштым туштеныт.

Кудымшо кече - кушкыжмо. Тиде кечын иктат икте-весыж дек огеш кошт. Тиде кас шумеке, кушкыжмын (вӱрводо) тӱрлӧ чер-чур-влак уремыште коштыныт. 

Шымше кече - вӱргече. Тиде кече адакат мӧчӧр-влакын лийын. Кӧ кок гана мӧчӧр лийын лектын, кумшо ганажат лекшаш.

Тиде кечынак клубышто пайремым иктешлат.

Шорыкйол годым ӱдыр-влак тӱрлӧ семын мужедыныт. 

• Вуеш шушо ӱдыр-влак капка гоч портышкемым кышкеныт. Портышкемын вуйжо кувелке ончыкта, ӱдыр тувелкыла марлан кая.
• Вӱташте шорык йолым кученыт. Ӱдыр, пычкемышыште вӱташ пурен, шорык йолым кучышаш. Пычкемыш огыл гын, шинчажым пидыт. Ош шорык йолым кучен гын - ошалге марийлан марлан лектеш, шемым - шемылан, олам - ошат, шемат огыллан. Шоҥго шорык логалеш - марийже шоҥго лиеш, рвезе гын - рвезе. Каза логалын гын - татарлан марлан лектеш. 
• Южо еҥ-влак кастене еҥ окна йымалне суртышто мом ойлымым колышт коштыт. Мом колат - илышет тугай лиеш.
• Агытан дене мужедмаш. Кӱвар ӱмбалан тарелкеш але салмаш оксам, пырчым, кӱ падырашым да молым пыштат. Вара вӱта гыч агытаным пуртат да кӱварыш колтат. Агытан мом чӱҥгалеш, пиалет тугай лиеш. Южгунам вӱдымат шындат. Агытан вӱдым йӱаш тӱҥалеш гын, йӱшӧ качымарий логалеш.

Пайрем кажне йӱдым Вӱдкорка шӱдыр савырнымеке веле чарнышаш. Пырля модмаш, куштымаш, куанымаш, йӱмаш-кочмаш - теве тиде пайремын чеверже. Марий калыкын йӱлаж дене кылдалтше илыш-йӱла марий-влакым утларак ушен шога. 

Шорыкйолын вес арняже йомак арнялан шотлалтеш. А тиде йоча-влаклан эн кугу пайрем. Тиде кечылаште коча-кова-влак йоча-влаклан йомакым каласкаленыт, туштым туштеныт, тӱрлӧ йоча модыш дене модыктеныт. Курык гыч издер дене мунчалтеныт.