Поэзий чонышко шижде толеш

Виктория Матвеева - самырык, но тыгодымак сылнымутышто шке корныжым, чонжылан лишыл образ-влакым, келшыше шомак ден ойсавыртышлам кычалше, усталыкшым чарныде таптыше возышо. Светлана Эсаулова лӱмеш премийын лауреатше, «Эше йӱла окнаште тул» кок йылме дене савыктыме почеламут аршашын авторжо. 

- Мый профессием дене анестезиолог-реаниматолог врач улам. Кызыт Москвасе больницыште пашам ыштем. Сылнымут тӱняш вучыдымын толынам. Озаҥ оласе кугыжаныш медуниверситетым тунем лекме деч вара Морко больницыште пашам ыштыме ийлаште шке шонымым почеламут корнылаш пышташ кумыл лектын. Возем йырым-йыр улшо илыш, калык-влак нерген, ушыштем улшо шонымашым луктын каласынем, - ойла Виктория.

- А тиде проектыш кузе логалынат?

- Интернетыште уверым ужым да кодший ноябрьыште мыят тиде проектыш ушнышым. Йылме арт-резиденцийым элыштына илыше калык-влакын сылнымутыштым вияҥдаш, шочмо йылме дене возышо автор-влакын мастарлыкыштым шуараш шонымаш дене эртарат. Проект пашам Анжелика Засядько виктара.

Ноябрь гыч май марте тӱрлӧ лекций-влакым колыштынна, мӧҥгӧ пашам шуктенна. Майыште онлайн вашлиймаште ме шкенан произведенийна-влак дене палдарышна, участник-влак кокла гыч Пошкырт кундемыш толшаш лу еҥым ойырен нальыч.

- А молан лач Бурзян районыш ӱжыныт?

-  Йылме арт-резиденций Бурзян районышто «Агидель» йоча лагерь пелен 21 гыч 29 июнь марте эртыш. Тиде мемнан кураторна (кызыт тыгай еҥым амбассадор маныт), самырык поэт Айгуль Габитован шочмо-кушмо кундемже. Тудо мемнам вашлийын да мотор вер-шӧрлам ончыктен, калык дене палымым ыштен. Тыште мыйын тыгайрак таҥастарымашат шочо. Мемнан кундемысе Морко район Шоруньжаште марий калыкын йӱлаже, тӱвыраже сайын аралалт кодыныт. Бурзян районышто У Субхангул ялыш мийыме годым башкир калыкын йӱлаже-влакат «келге вожан» улмым шижынна. Мыланна калык вургемын ойыртемжым гына огыл, сӱан йӱлам, марлан лекше ӱдырлан могай тыланымашым ойлымым ончыктеныт, тӱрлӧ мурым муреныт. Тиде ушешем келгын шыҥен кодын.

Тысе пӱртӱс путырак сылне, курыкат, чодырат уло, вӱдат йоген кая. Чылажат кумылаҥдыше. Мыланем тудо айдеме ден пӱртӱс кокласе кылым ончыктышо верла чучо.

- Пошкырт кундемыш толшо-влак коклаште могай калык-влакын ӱдырышт-эргышт лийыныт?

- Марий-влак кокла гыч мый да эше руш, башкир, чуваш, коряк, ненец, немыч, бурят, коми йылмыла дене возышо самырык поэт ден писатель-влак лийыныт. Нуно Камчатка край, Чуваший, Бурятий, Коми республикыла, Ямал-Ненец автономный округ, Новосибирск, Благовещенск, Оренбург олала гыч толыныт, Башкортостаныште илыше-влакат ыльыч.

- Чумыр пашада лектышан лийын?

- Проектын тӱҥ пашаже - самырык-влакын возымыштым видеоформатыш савыраш, видеоклип-влакым лукташ да тыге шукырак лудшым сылнымутлан шӱмаҥдаш. Мемнан пелен видеооператор ден журналист лийыныт да ты сомылым кузе сайынрак шукташ туныктеныт. Меат режиссер семын видеооператор дене пырля шкенан произведенийна-влакым изирак кинош савыренна. 

Мучашлан шочмо йылме дене возымо сылнымут произведенийна-влакым литературно-театральный перформансыш ушышна. Тудо «Родное», марлаже «Шочмо» маналтеш. Тиде мыланна, самырык-влаклан, у опыт лийын. Варажым, видеош возымым ончымеке, икте-весе дене кутырымо годым тудо чылаланнат моткоч келшымым палемдышна. Тӱрлӧ йылме дене йоҥгышо да кажне калыкын сӧрал ойжо-влакым умылыдеат шижаш лийме постановкым «Агидель» йоча лагерьыште, Тошто Субхангул райрӱдысӧ тӱвыра пӧртыштӧ, а 29 июньышто Уфаште Ахмет-Заки Валиди лӱмеш Национальный библиотекыште поэт, писатель да журналист-влак дене вашлиймаште ончыктышна.

- Но тидден «Йылме арт-резиденций» проект эше мучашлалтын огыл?

- Идалык наре шуйнышо проектым тений шыжым мучашлат. Октябрь-ноябрь тылзылаште кажнынан видеонам онлайн марафонышто ончыктат. Интернетыште онлайн вашлиймаш лиеш. Тушто шкенан нерген каласкалена, сылнымутна дене палдарена, лекше пашанам калыклан ончыктена. Сентябрь мучашлан чумыр сылнымут сборникым савыктен шуктымек, тудденат лудшо-влакым кумданрак палдарена. 

- Башкортостаныш толын коштмет мо дене шарнаш кодеш?

- Проектын ты ужашыже мыйын каныш жапем дене келшен толын. Ик сфера гыч весыш куснымемлан кӧра ты кече-влак каныш, пӱртӱс дене кылым кучымо пагыт семын эртеныт. Моло участник-влак дене палыме лиймемым пешак пайдалылан шотлем. Ме ик еш семын пашам ыштенна, постановкым ямдыленна, чылан ик шӱлыш дене иленна да шолынна.  

- Тау, Виктория, мутланаш жапым муметлан. Илышыштет чылажат сай лийже.