Кӧ йылмыжым арала, тудо калыкшым арала

Форумын тӱҥ ойпидышыже тыге йоҥген: Башкортостанысе калык-влакын йылмышт да тӱвырашт - республикын ойыртемалтше поянлыкше. РФ Президент пеленсе Айдемын праважым аралыме да гражданский обществым вияҥдыме шотышто советын еҥже А.В. Бабушкин, «Башкортостан Республикысе калык-влакын ассамблейышт» мер организацийын Советшым вуйлатыше, РФ Кугыжаныш Думын депутатше З.Я. Рахматуллина, БР Вуйлыкын управленийже гыч национальный паша шотышто пӧлкам вуйлатыше Р.Х. Сабитов, БР Образований, Тӱвыра министерствыла, мер организацийла да национальный йылме дене лекше изданий-влакын редакцийышт гыч ӱжмӧ еҥ-влак шочмо йылмын пӱрымашыже, тудым ешыште, тунемме верыште, пашаште, мер кӱкшытыштӧ да моло вере кучылтмо йодышлам лончылышт.

Иктешлымаш семын палемдаш гын, З. Рахматуллинан ойлымыж гыч кӱчык ужашыже чыла рашемда: «Кӧ йылмыжым арала, тудо калыкшымат арала. Шкенжым пагалыше еҥ йылмыжымат пагала. Кызытсе саманыште шагал чотан калык-влакын йылмыштым веле огыл, руш йылмымат аралыман. А кӧ аралышаш? Айдемын кушкын толмыжо, кажне калыкынат йылме культурыжын вияҥме корныжо еш, школ, национально-культурный манме мер организаций-влакын пашашт деч шога. Шочмо йылме - аклаш лийдыме поянлык. Чаманаш логалеш, тидым южо самырык ача-ава-влак огыт умыло. Очыни, нунын дене умыландарымаш пашам намийыше уке. Икшывына-влакын шочмо йылмыштым палаш правашт уло, тудым йомдараш огыл манын, ме чыла ыштышаш улына. Йоча-влак кеч шӧртньӧ школышто тунемышт, нунын дене туныктышо, еш да национальный мер толкын пашам ышташ огыт тӱҥал гын, шочмо йылмым йӧраташ, пагалаш да аралаш туныктен шукташ огеш лий».

Йочасад гыч тӱҥалын, школышто да умбакыже вузыштат шочмо йылмым туныкташ кӱлеш манын темлыше-влакат ыльыч. Но… йочам шочмо йылмым йӧраташ кумылаҥден от кушто, ача-ава шочмо йылмын кӱлешлыкшым ок умыло, тиде предметым уто нелытлан шотла гын, кугыжаныш тунемме верлаште тидлан чапле условийым ыштет гынат, кузе ӧкымеш туныктет?

Тидын шотышто форумын пашажым мучашлыме деч вара БР образований министрын алмаштышыже А.З. Галиева дене мутым вашталташ йӧн лекте. «Да, южо ешыште шочмо йылмын кӱлешлыкшым умылен шуктыдымаш шижалтеш.

Тыгай шӱлыш пытартыш ийлаште утларак шарлаш тӱҥалын, да тендан калык коклаште гына огыл, - вашештыш йодышемлан. - Мом ыштыман? Кажне калыкын самосознаний йогынжым виктарыше шке толкынжо лийшаш. Тидлан пашам ыштыман».

Республикысе удмурт, чуваш мер пашаеҥ да коллегем-влак дене кутырымо годым нунын калыкышт коклаште саманын шӱлышыжӧ могай шонымашым шочыктымым рашемдаш тӧчышым. Нуны-нат тыгеракак улмаш, но удмурт ден чуваш-влакын тӱшкан илыме верласе ик школыштат ача-ава-влак икшывыштлан шочмо йылмым туныктыдымашын йодмашым возен огытыл. Башкир кугыжаныш университетын Стерлитамак филиалыштыже студент-влаклан чуваш йылмым туныктымо пӧлка тугак пашам ышта, а Белебейысе педколледжыште, национальный пӧлка уке гынат, шочмо йылмыштым тунемаш йодмашым возышо студент-влакын кумылыштым шуктат.