Йӧратыме кова. Ойлымаш

Начар корно дене машина олаш кудалеш. Пассажир олмышто изирак капан, вуеш шокшо мамык шальым пидше илалше ӱдырамаш шинча. Тудо корно мучко окнаш онча. Эртыше илыш сын-кунжым вашталтен, чурийжат куптырген, но шинчаончалтышыже самырык годсо гаяк яндар да мотор. Пелашыже илымыж годым эре «А шинчатше, шинчатше-е-е - ялт кандывуй саска» манын куандарен.

Айдемын шинчаштыже илышыжымат ужаш лиеш, маныт. Шоҥго ӱдырамашын тушто, очыни, ойго теҥыз толкыналтын. Ик татыште илышыже унчыли савырнен. Уло-уке погыжат пеленжак, тетла ниможат кодын огыл. Пеҥгыде сурт-оралтыжым ужален - уныка-влаклан окса кӱлын. А могай чапле монча пакча шеҥгелнышт шоген! Тыгайже селаштышт иктынат  лийын огыл. Шочмо ялже дене чеверласен, Макаровна изирак пачерыш илаш куснен. Тиде пачерым сай паша лектышыжлан жапыштыже совхоз пуэн.

Йоча пагытше Кугу Ачамланде сар жаплан логалын, йӱдшӧ-кечыже колхоз пасушто тыршен, кертмыж семын Сеҥымаш кечым лишемден. Изиж годым пеш туныктышо лийнеже улмаш. Лудын-возенат моштен, да илыш мундыра шке семынже пӧрдын. Ӱмыржым колхоз илыш дене кылден - элым нӧлташ пашаче кид кӱлын.

Лидия Макаровна ден пелашыже ик йочам ончен куштеныт. Пашам тыршен ыштымыштлан калык нуным пагален, фотокартычкышт эреак Чап оҥаште кечен. Пашам от йӧрате гын, тыгай пагалымашым сулен налаш лиеш мо?

Ынде гына медаль-влакшат, чап кагазат, пагалымашат шарнымашеш веле кодыныт. Чылажымат осал тул шолгымыш савырен - Донбассыште сар тӱҥалын. Пачерже снаряд пудештмылан кӧра илаш йӧрдымыш савырнен. Ӱдырамаш ятыр жап кочегаркыште илен толашен. Вара Кирилл, палыме пӧръеҥ, пошкудыжым чаманен, мӱндыр олаште илыше уныкаже-влак дек намиен кодаш тарванен. 

Анита ден Ольга, марлан кайымек, олаш илаш кусненыт. Шке илышыштым кызытсе саманлан йӧнештареныт, окса пушым шижыныт, бизнесым почыныт. 

Кечывал лишан машина Анитан, кугырак уныкан, пӧрт ончыланже шогалын. Тудым кӱртньӧ пече дене авырымылан кӧра нигузе подъездыш логалаш ок лий. Кӧ пала, мыняр жап эртен, но Кирилл содыки пачерыш логалын, ӱдырамашлан кузежым-можым умыландараш тӧчен. Тыгодым Лидия Макаровна уремыште вучен шоген. «Ом керт мый тудым илаш пуртен, ом керт, - шинчавӱд йӧре пелештен Анита. - Мый шкежат тыште кукуиге гай илем, марием тореш лиеш…»

Кок уремым эртен, «Москвич» Ольган пӧртшӧ воктен чарналтен. «Тидыже тореш лийшаш огыл дыр. Изиж годым коважын кидше гычат волен огыл», - шонен, Кирилл машина гыч лекте. «Тиде шоҥгылан мыйын суртыштем вер уке, - кугу мӱшкыржым ниялтен пелештен пӧрт оза. - Пачеремым йоҥылыш йӱлалтен колта але эше иктаж-мом ышта гын? Палет, мыйын обой ден кафель могай шерге улыт? Тулыкеш кодшо-влаклан пӧртым почыныт, маныт. Тушко намиен кодо!»

Кумшо уныкажын, Никитан, шке сурт-печыже лийын огыл. Тудынат илышыжым сар кумыктен. Кирилл тидым пеш сайын пален, но адресшым кычал муын, тушкат миен ончаш шонен. 

Никита еҥ пачерым айлен илен. Шке пӧртшӧ артиллерийский обстрел годым шырпыгалтала йӱлен каен. Уто шийвундо денат моктанен кертын огыл. Кӱсенышкыже окса кузе пурен, тугак вӱд гай йоген лектын: пачерлан тӱлаш, ешлан вургемым, кочкыш-йӱышым наледаш кӱлын. Изи ӱдыржымат, репетиторым муын, оксала туныктен. Олаште ик школат пашам ыштен огыл, а йочам туныкташ кӱлын.

Вучыдымо уна-влакын ты пӧртым кычал мумешкышт, уремыште рӱмбалген. Оза мӧҥгыштыжак лийын - окнаште лампе тул койын. Еш дене кас кочкышым ышташ шинчыныт докан. «Кова-а-ай!» - омса лондемым эртен шуктыде, куанен кычкырале изи уныкаже. Лидия Макаровнан шижде шинчавӱдшӧ толын лекте. Тиде куан огыл мо?

Чылажат пуйто сай ыле. Но ик йӱдым кова шешкыжын шып кутырымыжым кольо. «Никита, Никит? Мыланнаже ынде кузе лийман? Остап Николаевич пален налеш гын, мемнам чыланнамат пырысиге гай уремыш луктын кудалта вет. Ме тудлан кована нерген шижтаренат огыналыс. Изи икшыве дене кушко каена? Адак вокзалыште але приютлаште мален кошташ тӱҥалына мо? Ой, Юмыжат! Молан акат-влак коваштым илаш пурташ тореш лийыныт, поян улытыс…»

Макаровна шып кутырымыштым колышташ шонен огыл. Но, мом ыштет, малыме пӧлемыште пырдыж вичкыжат, кажне шомак раш шокта.

Пӧртыштӧ чылан мален колтеныт. Шоҥго ӱдырамаш тошто пальтожым эркын чийыш, вуешыже мамык шальжым пиде да, нигӧлан шижтарыде, уремыш лекташ тарваныш. «Ковай, а тый уже кает?» - пылышлан пуйто йоча йӱк шоктыш. «Мыланем корныш тарваныман, уныкам. Жап шуын - суксем вуча», - манын, Лидия Макаровна уремыш лекте. Пече воктен куштылгырак тоям налын, шке семынже телымсе йолгорно дене ошкыльо.

…Кеҥеж кече ялысе пӧртым шыматен ырыкта. Почмо окна гыч курчак гай изи чукай-влак - йӧратыме Анита, Ольга, Никита уныкаже-влак - шыргыж ончат. Лида ковашт, йӱксӧ гай ошкылын, пӧртыш вашка. Эр ушкал шӧр эн тамле, йоча-влак снеге дене пырля ик литр шӧрым йӱынат колтат. «Кова-а-ай!» - ала-кушто мӱндырнӧ шергылтеш Никитан йӱкшӧ.