Марий литературышто ешын йӱлаже

Я. Ялкайн «Андрий Толкын» повестьыште да «Оҥго» романыште XX курым тӱҥалтыште марий ешын илышыжым ончыктен: 

«Андрийын шаҥгак кынелше аваже ӱстембаке самоварым кондыш, теҥгече  ямдылыме тувыр-йолашым, у йыдалым, кӧргешыже муно кӱктымӧ киндым, изи ате ден ӱйым кок котомкаш оптыш. Каяш ямдылалтмек, котомкам чийыше ачаж ден Андрий кум-ныл минутлан тӧреш шичме йӱлам ыштышт». 

«Изинек еҥ пашашке кает, тыге ава-ачам кудалтен каяш юмак пуйырен дыр, мом ыштет... Я, эргым, пысмыла ман, ош юмо, корным кумда ыште ман. Ит мондо аватым, - аваже шинчавӱдшым ончылакше дене адак ӱштылят, Андрийын ош шовыр кӱсенышкыже теле гоч саклен кийыктыме туто пӱкшым пыштыш».

В. Абукаев-Эмгакын «Ача ден эрге», «Ава шӱм» ойлымашыже-влакын лӱмыштак еш кокласе кылым ончыктымо нерген каласа. «Пыл лапчык» ден «Ленук ден Олюк» ойлымашлаште ешын ойгыж ден куанжым йоча-влакын шинчашт дене ужына. Мутлан, «Ленуклан изишак ӧпкен чучо. Ачан «умлапакчаж» нерген шонымаш кузе ондак туддеке толын огыл? Но сыраш амал уке. Можыч, чынжымак, нуно ачан лавыран вургемжым мушкыт гын, чылажат вес тӱрлын савырна? Иктаж кечын ача йомшо костюмжым кычалаш тӱҥалеш, ок му! А Ленук ден Олюк тунам вик йодыт: «Тый таче умлапакчан печыжым тӱкалтыде толат?»

М. Илибаеван йоча-влаклан возымо йомакшат, ойлымаш ден повестьшат, романже-влакат еш темым кумдан авалтат. Ме газетеш тудын сылнымутшым ятыр гана савыктенна. Писательын «Кугу тӱня - шыгыр тӱня» романже кызытсе марий ешлан энциклопедий гай, сандене чыла еҥ тудым лудшаш манын шонем. 

Г. Калитовым сӱретче манына гынат, тудын «Ава» ден «Черемис пикшын умдыжо» книгаже-влак ешын пиалже кузе чоҥалтме нерген шуко ойлат. Теве «Ава» ойлымаш гыч изи ужаш: «…Мый коклан-коклан авам могырыш ончалам. Тудо шем чокан шальым шӱйжӧ йыр пӱтырал пидын. Кидыштыже - шке пидме шакмак меж пиж. Фуфайке йымачынже шӱдышан тувыржын урвалтыже йошкаргын коеш. «Ялышке пӧртыл шумешкыже ынже гына кылме ыле, - шоналтем. - Тыгай йӱштыштӧ тереш шинчын пӧртылмӧ годым куд уштышат коло кудыт гай чучеш». Тиде корнылам лудмо годым шинча ончылнына  марий ӱдырамаш сӱретлалтеш. Тудын пашаче улмыжо шке пидме пиж, шӱдышан тувыржо ден ӱмбал вургемже гыч коеш. Эргын йӧратымашыжым аваж верч тургыжланен шоналтымаштыже ужына.

Марий писатель-влакын произведенийлаштышт ешын пиалже - ваш умылен, келшен, икте-весылан эҥертен да полшен илымаште, пашам йӧратымаште, изиракым чаманымаште, шочмо йылмым да кугезе йӱлам пагалымаште.