Ломбо пеледме годым

Уремыште шошо: чыла кушкыл ылыжеш, кечыйол дене вийым налеш. Ял калык пакчам эрыкта. Ониса шкежат пакчаште пеш шогылтеш ыле, да ийготшо ок пу, тений кеҥежым 85 ийым тема. Садлан эрге ден шешкыже «Авай, нимом ыштымет ок кӱл, ме шке ыштена» маныт. Мӧҥгыштӧ шинчет гын, кечыжат кужу чучеш. Шке семынже шонкален, ожсо годсо Янипа йолташыж деке тоям кучен ошкыльо. 

Янипа 84 ияш. Тудо шкетын ила гынат, садак пакчаште иктаж-мыняр тӱрлӧ емыжым шында. Эр гыч кас марте эркын гына сурт-пече коклаште шогылтеш. Янипа, тамле ломбо пушан южым шӱлен, капка ончылнысо теҥгылыштыже каналтен шинча. 

- Э-э-э, ломбо пеледын, а мый шоҥгемынамат, йоҥылыш шижаш тӱҥалынам, шонышым, - миен шудеак, мутым лукто Ониса. - Ончо, ломбо пушеҥге могай мотор ӱдыр гай койын шога, чылт мемнан гаяк, - шыргыжеш Ониса. - Меат рвезына годым тыгай йытыра лийынна, ынде гына теве, тоям кучен, пыкше-пыкше толын шуым. 

- Пеледын шол, - вашештыш Янипа. - Пакчаште йыраҥлан мландым кӱнчышымат, каналташ лектын шинчым. Ломбо пеледме жап мылам рвезе годсо илышем шарныкта: 18 ияш улмем, икымше йӧратымаш - чылажат ушеш возеш. 20 ияш годым Семонем дене ломбо йымалне йӱр деч шылын шогымынам шарнем. Тунам, 30 ияш шкет кодам манын, кӧ шонен? Икшывем-влакымат шкеак кугемдышым, шинчымашым пуышым, йол ӱмбаке шогалтышым. Теве ынде шкетын суртыштем шинчен кодым. Йӧра тый улат, тазалыкем терген кает. 

- А мылам гын школышто тунемме жап ушеш возеш, - каласыш Ониса. - Тунам могай классыште тунемынна дыр - йыҥгыр йӱкым колынат, оралтыш лектын куржына ыле. Школ пече воктене ломбо-влак ошын койын пелед шогеныт. Ме, изи-влак, куаненна, кече юалгырак лийын гынат, ӱмбал вургем деч поснак лектынна. А вара, урок пытымеке, эше мыняр модынна… Ынде теве шарналташ гына кодеш… Толам улде, кузе ом тол. Ынде тый мыйын шочшем гаяк улат. Изинек пырля модын куржталынна, школыштат, кугем шумекат, эре пырля лийынна.

- Чыным ойлет, Ониса, - мутшым кӱрльӧ Янипа. - Икана шарнет, тылат шем мотор калошым налын пуэныт, а мыйын уке. Тунам ме поче-поче клубыш коштна. Ик кече тый калошым чиен лектат, вес кечын - мый. Э-э-э, ыльыч пагыт-влак. Ынде гына теве илыш могайыш савырныш. 

- Итат ойло, теве теҥгече уныкамлан йолчиемым налын толыныт, да тудыжо ок чий, шортын шинча. «Мо лие, Ванюш?» - йодам. «Мылам тӱсшӧ ок келше», - манеш да эше чот шортеш. Теве кызытсе икшыве-влак могай улыт. 

- Мыйын-влак тиде арнян ышт тол, ала пашам ыштат, ала толмышт ок шу. Палат вет, кызыт пакчаште паша шуко. Теҥгечат кас марте шогылтым, тачат эрденак лектым.

- Ит тургыжлане, Янипа, нунын шке илышышт, тыйын - весе. Тиде арнян огыт тол гын, вес арнян садак толыт. Мый кажне кечын тый декет толам, ок сите мо, ала шеретым темышым? - шыргыжалеш Ониса. 

- Изишт годым мый нунын верч йӱд омем коштенам, шуженат коштынам дыр… Кугем шуыныт да авам огытат шоналте. «Авай, кузерак илет?» манын, кеч йыҥгыртем ыле. Теве тачат Семонем омеш кончыш. Пуйто ме тудын дене коктын уржа пасу покшечын кид кучен куржына. Коктынат куаныше улына. Ала таче-эрла колен колтем, - шинчавӱдшым ӱштылеш Янипа.

- Туге шол, изишт годым ончет-ончет, кугеммекышт лектын каят. Йӧра Сашук эргым ешыж дене ялеш кодо, пелашыже олаште пашам ышта ыле гын, тудат тушко лупшалтеш ыле дыр. А Семонет полшен коштеш, садлан омешет кончен, колаш эше жап шуын огыл. Пареҥгым шынде, ончо, лук, вара колен кертат, - воштылеш Ониса.

- Чын, кызытак колем гын, вара кӧ нунылан пакча емыжым, пареҥгым мешак дене колташ тӱҥалеш. Эше эр колаш, адакшым оксам поген шуктен омыл, - шинчавӱдшым ӱштылеш Янипа. 

- Адакат шке муретымак мурет. Чыла икшыветат пашам ыштат, оксан улыт. Налын кочкына манын ойлат манат вет, молан вара нунын верч чонетым туржат? Шужен шинчат ыле гын, вес паша. 

- Чыным ойлет, Ониса, шкеныштын вуйышт уло, кугу начальник улыт… А тый мылам ава олмешат, ака олмешат улат. Айда пӧртыш пурена, шаҥге изи шоптыр лышташым кӱрын пурышым, тамле гына чайым ыштен йӱына. Кече эше кӱшнӧ, мландым кӱнчен шуктем. 

…Шошо, кеҥеж, шыже эртышт. Янипа шкетынак пакчасаскажым погыш. А телым пеш чот черланыш, тудын воктен эре Ониса йолташыже шинчен. Вес шошым, ломбо пеледме годым, Янипа Семонжо деке вес тӱняшке кайыш.