Все новости
Сылнымут аланыште
11 Апрель 2023, 10:28

Шогертен кувай

Ойлымаш   Кеҥеж. Тымык эр. Эрвелыште, кече лекмаште, кава тӱр лишне ӱжара чеверген печкалтын. Вашке кече шыргыжал нӧлталтеш. Окалче кувай вӱта гыч ведрам кучен лекте да пӧрт велышкыже ошкыльо. Пӧртӧнчыл тошкалтыш дек миен шуде, чарнен шогале, вуйжым эрвелыш, сад-пакчашкыже савырыш.

The image is generated by a neural network https://stablediffusionweb.com/
The image is generated by a neural network https://stablediffusionweb.com/

«Очыни, таче сай кече лийшаш, шогертен-влак, тидым ончылгоч шижын, пеш эр йӱкланаш тӱҥалыныт», - шоналтыш семынже. Садерыштыже ирга вондерыште шогертен-влак шыгыртатыме шокта. 

Тыгодым мланде ӱмбалне могай гына еҥ ок иле. Мӱндырнӧ огына кычал, мемнан ялыштат тыгай-шамыч шагал огытыл. Кажныже тӱрлӧ койышан. Кайык-влак коклаштат икгайлыкым муаш куштылго огыл. Садланак дыр кажне еҥ кайык-влакымат шке семынже аклаш тырша. Икте изи шӱшпыкым йӧрата, вет тудын сай мурымыжым колыштын, чонетым ласкалык, куан авалта. Весе вараксимын эплын гына вычыматымыжым шер теммеш колыштеш. Нунын вычыл-вычыл вычыматымышт, ойлат, Юмыланат келша. Кумшо гын ош йӱксым пеш чот йӧрата. Вӱдыштӧ ийын коштшо йӱксӧ-влакым ужатат, ты тӱняште нунын деч мотор кайык укеат манын шоналтет. Кузе нуно йыр могыр пӱртӱсым сӧрастарат! 

А теве Окалче кувай гын, ужыда, пытартыш пагытыште шогертен-влакым йӧратен шынден. Ынде нылымше ий нуно, ала-кушеч толын, Окалче кувайын садержым ойырен налыт: шошо еда ирга вондерыште, пыжашым оптен, игым луктыт. Тений тушто кок шогертен пыжаш койылда. 

Окалче кувай ик жап нуным ончен да колыштын шогышат, пӧртышкыжӧ пураш тарваныш. Кенета пылышыжлан шогертен-влакын шыгыртатымышт кокла гыч вучыдымо вудака «ой» солныш: «Шыгыр-шыгыр оралтет, шыгыр-шыгыр оралтет». Тыгайым колын, Окалче кувай ӧрын колтыш да оралтыжым эскерен ончалын шоналтыш: «Чын вет, кудывечемже кумда огыл, аҥысыр». Тудын кудывечышкыже урем капкам почын пурет гын, шинчалан тыгай сӱрет перна: шолаште, садер могырно пӧрт, пурла велне оҥа ора койыт, умбалнырак, вӱта лишне, шаргӱан ошмам изи курыкла оптен шындыме. Нигуштат ужар шудо кушмым ужаш ок лий. Вуйжым садерышкыла савыралят, Окалче кувай шыпак гына шкаланже шке пелештыш: «Ӧрат веле, шогертен-влакын шыгыртатымышт чын гаяк чучеш, пуйто нуно чыла эскерен моштат. Но, оралте шыгыр гын, еҥын пийже пеш пураш ок тошт. 

Чывем-влак садиктак шудым чӱҥгаш уремыш лектыт, шукыжым тушто пагарыштым темат». Тыге шонкален-вискален, озакува пӧртышкыжӧ пурен кайыш. Шыпак каласаш кӱлеш: Окалче кувай чывымат йӧрата. Нине кайык-влак суртыштыжо шукын улыт.  

Окалче кувайын шогертенже-влак кеҥеж мучко садерыштыже илат. Эрден тӱҥалын, кече шичме марте ял ӱмбалне чоҥештылыт, кочкышым кычалыт. Кажне шогертен ешыште ныл-вич иге уло. Нуным пукшен кушташлан ава-ача кайык-влаклан чарныде тыршыман. Ончет, теве муным, чывигым, я кинде курикам нумал кондат. Окалче кувайын пошкудыжо-влакын садерыштым, пакчаштым, кудывечыштым да вӱташтым кужу жаплан ӧрдыжеш огыт кодо, тушкат пурен лектыт. Вӱташте чыве пыжашым муын, муным нумал луктыт. Аваж деч ӧрдыжтырак юватылше чывигымат кучен каят. Садерыш пурат гын, мурызо изи кайык-влакын пыжашыштым кычал муын, я муным, я игым нумал наҥгаят. Сад-пакчаште кугымӧр йыраҥыште кушшо емыжым «погат». Олма кӱын шушаш годым кажне олмажым авызлен ончаш тыршат, шагалже чӱҥгалалтде кодеш. Пакчаште шындыме ковыштам, кӱрын луктын, олмешыжак вераҥдат, шоган йыраҥымат «сомылат», помидор вондысо изи олма гай емыжшым воктенжак кӱрлын шолат. Икманаш, шагал огыл зияным ыштат.

 Эн оҥайже теве мо. Окалче кувайын шогертенже-влак шке суртыштыжо нимогай эҥгекым, осалым огыт ыштыл. Эсогыл ирга вондерыште кушшо кичкыжымат огыт логал. Шонет, шогертен-влак тыгайжымат палат: кушто илет, тушто зияным ыштылаш ок йӧрӧ.

Эше теве тыгай томаша лийын. Ик пошкудыжын вӱта ӱмбалныже шуко ий вараксим-влак иленыт. Кажне шошым игым луктыныт. Икана суртоза, мардеж изиш пуракым пуалже манын, вӱтамбал омсам почын шынден. Кузе шонеда, Окалче кувайын шогертенже-влак мом ыштеныт? Тидымак вучышыла, вараксим-влакын укешт годым чоҥештен пуреныт да пыжашым толеныт: муныштым нумал каеныт. Вараксим-влак ойганеныт да, ты вӱтам коден, вес верыш чоҥештеныт - Окалче кувайын вӱташкыже кусненыт. Тушто у пыжашым оптеныт да игым луктыныт. Шогертен-влак нуным ойгаташ тоштын огытыл. Вараксим-влакат, очыни, умыленыт: Окалче кувайын суртыштыжо илышым шогертен-влак логалаш огыт тошт. 

Шогертен-влак деч шагал огыл эҥгекым ужшо пошкудо Эрсуло икече Окалче кувайлан тыге ойлен: «Окалче акай, ты шогертен-влакым садерет гыч пездараш огеш лий мо?» «Уке, тыге ыштыман огыл, - вашештен Окалче кувай, - кайык пыжашым ирен кышкаш ок йӧрӧ, нуным тыге ойгатет гын, язык лиеш». Вара Эрсуло эше весым ешарен каласен: «Окалче пошкудо, шыжым, лышташ йогымо пагытыште, ты ирга вондерым шуэмден руалаш огеш лий мо? Тунам нуно тыште пыжашым оптен огыт керт, моло вере каят». Окалче кувай шкенжынымак  ойлен: «Садерыште шындыме пушеҥгым, вондым руаш ок келше, тиде язык вет».

 Ӧрат веле, Окалче кувай шогертеным, молым йӧрата. Йырым-йыр илыше пошкудыжо-влакым тудо нимынярат ок шоналте докан? Нине шогертен-влак еҥ-шамычлан шагал огыл осалым ыштат. Тыге ынже лий манын, Эрсуло пошкудым колыштын, каҥашыжым шукташак кӱлеш. Шогертен-влак моло вере каен, мутлан, воктенсе чодырашке куснен, игым луктын кертыт. Мӱндырнӧ илыше кайык ялыш шуэнрак толеш, шагалрак зияным ышта. Шогертенын шыгыртатымыжым шӱшпыкын але моло изи кайыкын ямлын мурымышт дене таҥастараш лиеш мо?

Автор:Ю. ВАСИМОВ. Ӧткӱстӧ ял, Караидель район.
Читайте нас: