31 июль - Йӧратыме книгам шарналтыме кече

Тыгай кече улмо нерген пален нальымат, шинча ончыкем поче-поче тӱрлӧ сӱрет толаш тӱҥале: А. Пушкинын ладыра тумыжо, С. Чавайнын курык почеш ече дене мунчалтен волышо Сакарже, М. Пришвинын шӧртньӧ олыкшо, М. Шкетанын  шымлу ик подкиндыже, С. Есенинын канде Русьшо, В. Абукаев-Эмгакын пыл лапчыкше, М. Илибаеван олым вуян геройжо-влак… Могай книгаже эн йӧратыме? Ойырен ом керт - кажныже ушеш могай-гынат палым коден.

Тиде кече дене пайдаланен, рушла возышо татар писатель Г. Яхинан романже-влакым шарналтынем. Тудын «Зулейха открывает глаза» романже  (2015 ий) почеш ыштыме кином самоизоляций годым шуко лудшо ончыш, очыни. Кӧ ончен але лудын огыл гын, тиде чырым Интернет полшымо дене петырен кертеш. Романыште моло еҥ-влак дене пырля Ангара серыш марий ӱдырамашат логалеш, Семрук посёлкым чоҥымаште тырша. Тудын нерген произведений мучко кок гана веле ик-кок предложений дене гына ушештарен кодымо гынат, умылена: марий ӱдырамаш кидпашалан уста. Янипан тодмо йыдалже да моло ӱзгарже эн чоткыдо да чатката лийыныт манын палемда автор.

Г. Яхинан «Дети мои» романыштыже (2018 ий) Васька лӱман суртдымо-печыдыме киргиз йоча уло. Тудо Юл кундем мучко коштын, тушто илыше калыкын йылмыж гыч тӱрлӧ мутым мутвундышкыжо шыҥдарен. Нунын коклаште марий шомак-влакат вашлиялтыт.

1923 ийыште шужышо Юл кундем гыч Самаркандыш наҥгайыше паровозыш руш деч шукырак моло калыкын икшывыже логалын. Тидын нерген Гузель Яхина «Эшелон на Самарканд» романыштыже (2021 ий) тыгерак возен: «Не располагая имуществом и даже одеждой-обувью, не имея родителей и дома, а зачастую и детских воспоминаний, дети владели единственно - языком. Он был их богатством, их родиной и памятью. Они его творили. Складывали в него всё, что находили по пути. В редких словечках сохраняли воспоминания о встречах с пришлыми из других краёв. Не пускали на его территорию взрослых.

Язык нельзя было потерять в скитаниях. Его не могли отобрать горлохваты постарше или свистнуть ночные воры. Язык не снашивался, как башмаки, и не вшивел, как исподнее, а с каждым днём становился только богаче и ярче. Поддавался и подчинялся хозяину. А главное - не предавал, всегда оставаясь рядом». Мутлан, паровозышто улшо кокыт гыч латкок ияш марте ӱдыр-рвезе-влак «врёт» манмым «обманывает, ондалашить» мут-влак дене умылтарат, «неудача» шомакым  «не свезло», «ойго» ышталыт. Тугеже, эшелонышто черемис йоча ятыр лийын. 

Мыняр лудат, тунар йӧратыме книга шукемеш. А тыгай кече нуным угыч шарналташ да ушеш кодшо ужаш-влакым уэш лудын лекташ йӧным ышта. Тендан, лудшо йолташ-влак, могай книгам лудын, шерда ок тем, молыланат шергалаш темледа?