Вашлиймаш корно

Кутырен келшыме почеш, Памаш ялысе школышто мемнам кок шагат кечываллан вученыт. Мыйын Нефтекамск гыч лекме корнем Йошкар-Ола гыч толшо уна-влакын дене Дӧртыльӧ ола воктене иктыш ушныш, тушеч Пӱрӧ районыш кудална. Вашлиймашке жапыштыже шуаш манын, нуно йӱдымак мӧҥгышт гыч тарваненыт.

Йоҥгыдо кугу школышто директор И.А. Иксанова, туныктышо коллектив да тунемше-влак мемнам пеш шокшын вашлийыч, тушкак тӱвыра пашаеҥ-влак Л. Сайсанова да М. Янышева ушнышт. Ондак аптыраненрак шинчышт гын, Зоя Дудинан да Альбертина Иванован литератур илыш, поэзий нерген каласкалаш тӱҥалмекышт, погынышо-влак ылыжыч, йодыш почеш йодышым пуэдаш тӱҥальыч, а Галина Шкалинан философий сынан, келге шонкалымашан шомакше-влак кажнын чоным вӱчкышӧ эм гай авалтышт.

Уна да икгай школ вургемым чийыше чатката ӱдыр-рвезе-влак икте-весыштым вигак йӧратен шындышт, манаш лиеш. Туныктышо Э.М. Иванован йодышым тарватымыж почеш мутланымаш школышто марий йылмым да литературым туныктымо сомылымат ӧрдыжеш ыш кодо.

Но содыки мо тугай почеламут? Кунам тудо шочеш да кузе возыман? Почела-почела возымо мутым чылаж годымак почеламут манаш лиеш мо? Корнышто изиш тургыжланен-шонкален миенам: вашлиймашыжым вет тӱҥ шотышто тыгай мутланымаш верчынак палемдыме, а тунемше-влак тидын нерген колышташ тӱҥалыт мо? Арам тургыжланенам улмаш. Памаш школыштат, умбакыже моло вереат чон шулен колыштыныт веле огыл, шкештат уло кумылын мутланымашке ушненыт, шуко оҥай йодышым пуэденыт. Конешне, уна-влакын аудиторийым савырен моштымыштымат аклыде огеш лий: шыма, яндар марий ойсавыртышышт, муро гай йогышо почеламутышт, кок серызе ӱдырамашын философий шӱлышан поэзийышт, а шымлызе, шанчыеҥ Галина Шкалинан поэзий гай философийже - чыла тиде икымше вашлиймаштак нуным йӧратен шындаш таратен.

Почеламут - тиде поэзий, почела-почела мут гына огыл, а марла возымым ончалаш гын, марий литератур пыжашым ашныше, ырыктыше вий. А тудо тыгай кӱкшытан лийже манын, кузе возыман? Садлан профессиональный серызе-влак дене вашлиймаш, тыгай семинарлаште тунеммаш самырык-влаклан чын корным ойырен налаш, йоҥылыш умылымаш деч утлаш полша.

«Мыняр почеламутым, книгам возенда? Кӧ поэт лийын кертеш?» - чулымештше йоча-влак утларак полмезын йодыш-влакым рончаш тӱҥальыч. Поэт-влакын вашмутыштым иктешлен, тыгерак каласаш лиеш: возышыжо пеш шуко, чон шортмо але кумыл куан дене ташлыме годым тидым чылан ыштен кертыт. Но шагалже чын поэтыш савырна. Тидлан тунемман, шуко вийым пыштыман, шкем сеҥен тыршыман. Эше чонышто Юмын пуымо усталык иланышаш. Южгунам почеламут корныла чонышко шеҥынак пурат: йӱдым ма, кечывалым, паша коклаште але чылт вучыдымо татыште, а кунамже сылнымут шомак-влак кораҥын, шылынат коштыт. Садлан «Возаш тӱҥалам да поэт лиям» манаш нигузе огеш лий. Адакшым, Альбертина Иванова манмыла, мом возыметым эн ончычак шке аклаш тунемшаш улат. «Поснак возаш тӱҥалше-влаклан, почеламут корнылам уэш-пачаш у шинча дене шкеак шымлен ончалде, тӱжваке лукташ вашкаш ок кӱл. Опытан серызыланат ончыкташ уда огыл. Вашкен савыктыме дене «кӱын шудымо» сылнымут пашатлан верч вара шкаланет вожылын коштшаш ынже лий, вет тудым чылан ужыт, лудыт, аклат», - тыгерак иктешлыш Альбертина Петровна мутланымашым.

Поро кумыл дене шокшын вашлиймаш деч вара уна-влакым школ илыш дене палымым ыштышт, тунемме пӧлем-влакым, музейым ончыктышт. Йошкар-Ола гыч тышке икымше гана толшо сылнымут мастар да шанчызе ӱдырамаш-влак шуко уым, нуным ӧрыктарышым пален нальыч.

Пӱрӧ районын Ош Виче вес могырныжо верланыше марий-влак дене шокшын чеверласен, кадырген-кудырген шуйналтше корно дене Мишкан велке тарванышна. Ола воктеке лишеммына годым рӱмбалгаш тӱҥале. Эҥер гоч вончымо верыште Пӱрын курыкан исторический верлаже да кадыргылше уремлаж дене ола рӱдышкӧ кӱзен шуын, вашлиймаш корнынам Тымбайышке, эрвелмарий философ да серызе Семен Сергеевич Новиков деке, виктарышна.

Тыгай кужу корным толмеке, кузе сай йолташ да кумылзак айдемын унала ӱжмыжым шотыш налде, эртен кает? Тымбай могырыш кайыме тӧр огыл корным тазыла сывын гай ыштен, шыве-шыве йӱр тӱҥале… Но вес кечылаште мыланна могай триал-экстрим корнылам эрташ логалшашым палена гын, тунам Тымбайыш изишак нӧрышӧ асфальт дене кудалмыла веле чучеш ыле… Но тидын нерген варарак, сылнымут паша корнынан радамже почеш, пален налына. А кызыт машинан тулжо, Тымбай уремышке мемнам вашлияш лекше Семен Новиковым авалтен, шыргыжше чурийжым кумдан волгалтарыш. Тачылан каналтыме верна тыште лиеш, а вес кечын мемнам Чорай школышто вученыт…