Икымше - ӱмырашлык

Икана унала мийыме годым шукырак подылынам ала мо: тудын ончылно самырык годсо ӱдыр таҥем, йолташем-влак нерген ойлен, моктанен шинченам. Мыйым тӱткын колышто, оем кошартымым вучалтышат, каласыш: «А вет мыйын Олям - икымше да ӱмырашлык йӧратымашем. Тачат тудым самырык годсо гаяк йӧратем. Мылам тугаяк эн чевер, поро, мыйым аралыше суксем. Кажне гана пеленже лийме годым, кидшым кучен, мыйым гына йӧратыше шинчашкыже ончалнем, вуем вуешыже тӱкынем, пеленже пызнынем, йӧсӧ годым полшынем, аралынем. Мыят тудын икымше да ӱмырашлык илыш йолташыже улам». «Кузе тыге?» - ӧрын йодым. Мыйын шонымаште, икымше йӧратымаш ала-кушто тораште, шарнымаште веле кодшо волгыдо шижмаш. Но тулойыпшо шолгымыш савырнен. Шолгым ӱмбак пум ешарет гынат, ылыжын ок керт. А веҥын каласкалымыже йӧршеш весе.

«Оҥай гын, колышт, - тӱҥале веҥе. - Ме индешымше классыш тӱрлӧ ялла гыч тунемаш толна. Мый куштылго атлетик секцийыш кошташ тӱҥальым, телым ече денат куржталам ыле. Ик тренировкышто, шкемын контрольный жапемым палаш манын, уло вийын куржым. Ончем, почешем, моло ӱдыр-рвезым ончылтен, но мый дечем изиш варашрак кодын, Оля куржын толеш. Изишак шӱлышым нальымат, воктекыже лишемым, мутланаш тӱҥална. Пален нальым, тиде поро шинчан чевер ӱдыр куржталеш гына, ече дене ок кошт. «Тыге сайын куржмек, ече денат писын коштшаш улат. Келшет гын, личный тренерет лиям», - мыскара йӧре пелештышым. «А мо, келшем», - шыргыжал вашештыш тудо. Шинчаж гыч шыжалтше весела тулойыпшо пикш умдыла мыйын шӱмыш керылте.

Мый Оля дек шочшо шижмашемым шылтенак ашнышым, но, индешымше классым пытарымек, кеҥежымсе турслетышто, Ош Виче тӱрыштӧ кече лекме годым чонемым почым. Тулеч вара мый нунын ялыш Оля дене вашлияш кошташ тӱҥальым. Мемнан келшымашна нерген увертарымашым (але кызытсе семын ойлаш гын, рекламым) - О+У=Л буква-влакым - эн ондак школ ваштареш печыште мел дене возен кодымо ыле. Но ме возымым ӱштын кудалташ ышнат шоналте, оҥай веле чучо. Шке семынна тиддеч кӱшнырак, пиалан лийынна докан. Пӱтынь тӱня мыланна чевер тӱсан, куаным пӧлеклыше, поро ыле. Ме ончыкылык, тунем лектын, экзаменым кучен, специальностьым налме да вараже, пырля ушнен, ик еш дене илыме нерген шоненна. Коктынат ешыштына эн изи икшыве, межнеч, лийынна, садлан, ача-аванан да шочмо суртын окнаштыже тул ынже йӧрӧ, пакчаште, оралтыште шӱкшудо ынже пошо манын, ялыште илаш шоненна. Ончыкылык пиалан илыш нерген мутланенна. Тыге тунемме ий мучашке лишеме.

Экзамен-влак деч ончыч, июнь тӱҥалтыште, ончыч райрӱдыштӧ, вара яллаште Сабантуй - чоныш весела шӱлышым пуртышо кеҥеж пайрем - лие. Мемнан ялыште тудым пеш мотор вер-шӧрыштӧ, Ош Виче воктене Трекол курык йымалне, эртарат. Воктенак - тагына гай шуйналт вочшо ер, умбалнырак - Ош Виче, эҥер мучко чӱчкыдынак «Ракета», баржа, теплоход ийын каят. Эше мо оҥайже, кажныже вӱд ӱмбалне кенета толын лекме гай коеш. Верже тугай дыр.

Оля дене Сабантуй аланыште вашлийна да модыш-влак эртарыме верым, ужалыме-налме радамым ончен, тӱрлӧ оҥайым ойлен, куанен, кид кучен коштна. Сабантуй пытымек, Олям мӧҥгыжӧ ужатышым. А кастене уэш вашлийна, клубыш мийышна. Куштышна-мурышна, йолташ-влакым ужын мутланышна.

Эрлашыжым школышто консультаций деч ончыч Оля ден мыйым завуч дек ӱжыктышт. «Иктаж-могай паша дене але таҥасаш колтынешт» шоналтен, завучын пӧлемышкыже ошкылна. Омсам пералтен, пурен шогална, саламлалтна.

- Так, тугеже, келшеда? Теҥгече Сабантуйышто тендан коктын кид кучен кайымыдам ужыныт. Тугеже, икымше йӧратымаш шӱмдам авалтен, - саламлалтдеак тӱҥале завуч Елена Сергеевна. - Да, келшем, тиде сай чон шижмаш. Шошым пеледше тюльпан гай чевер, ныжылге. Икымше йӧратымаш чыла айдемын илышыштыже лиеш, кӧн ондакрак, йочасадыш коштмыж годымак, кӧн варарак. Но тудо ӱмырешлык огыл, кужу жап пеледалтын ок керт. Тиде шижмаш, пешат волгыдо гынат, эрта. Икымше йӧратымашлан ӱшанен ондалалтман огыл. Ӱшанеда гын, кочо кышам кода, чондам сусырта.

Шижам, вуй ӱмбалнына волгалтше кечым шем пыл авырен нале, йӱштӧ йӱр шӱведаш тӱҥале. Мый, самырык гынат, садак пӧръеҥ уламыс - шкемым да Олям йӱр деч аралыман.

- Кӧн кузе, а мемнан - ӱмырешлан, - Елена Сергеевнан мутшым пӧлен, ваштареш йӱкынак раш каласышым.

Кенета йӱштӧ йӱр шолемыш савырныш. Ондак тыгыде, вара шолдырарак ий падыраш-влак капнам, вуйнам корштыктарен перкалаш тӱҥальыч. Но нигуш шылаш, йырым-йыр леведыш уке. Ик-кок минут ӱмбакына кугу йӱк дене кычкырымым колыштна.

Кенета завуч пӧлемын омсаже почылт кайыш да Юра йолташем пурен шогале, а почешыже - колылен ӱдыр-рвезе.

- Те, Елена Сергеевна, молан нуным вурседа? Молан нунын ӱмбак кычкыреда? Могай титакым ыштеныт? - туран йодо Юра йолташем.

Мемнам арален, моло-влакат ваштареш пелешташ тоштыч. Коридорышто йӱк-йӱан ынже нӧлталалт манын, чылан математика пӧлемыш куснышна, пеленна «А» да «Б» класс вуйлатышына-влакат мийышт. Завуч Елена Сергеевна омсам петырыш. Мемнан нерген мутланымашым уэш тӱҥале. А ме йыштак шинчена, «Ынде мо лиеш гын» шонен, киднам веле чотрак кормыжтена.

Тӱҥалтыште завуч «Комсомольская правда» газет гыч икымше йӧратымаш нерген кугу гына статьям лудын пуыш. Туштыжо шаҥгысе ойжымак возымо ыле. Лудын пытарымек, Елена Сергеевна мемнан ӱмбак ончен пелештыш:

- Теве те Оля ден Ульяным араледа, но вет нунынат йӧратымашышт шулен, йӱлен пытен, кочо шарнымашым коден кертеш. Садлан эше ик гана каласем, вуешда шыҥдарыза - икымше йӧратымашлан ӱшанаш ок кӱл. Ӱшанен, йоҥылышым ыштен, ончыкылык илышдам локтыл кертыда.

- Лудда, ойлышда. Колыштмек, тӱня тунар пычкемышалте. Но вет ме самырык улына. А икымше йӧратымаш, келшымаш деч посна рвезылык рвезылык мо? Туге ойледа, пуйто Те нигунам самырык лийын огыдал, икымше гана йӧратен шынден огыдал. Но вет тиде чын огыл. Шкендамат, мемнамат ида ондале. А Оля ден Ульяным ойыраш ида тӧчӧ. Нунын келшымашышт ару да волгыдо.

- Мыняр вурседа гынат, мый нуным садак аралаш тӱҥалам. Мый нунын йолташышт улам. А келшымаш эре сай! Те вет, Елена Сергеевна, шке ойледа ыле - «Йӧратымаш илышым ончыко наҥгая». Мый ӱшанем, нунын келшымашышт - ӱмырешлан, - мане Юра йолташем.

Мыланна туныктышо-влакын мемнам ойыраш шонымыштым колаш йӧсӧ ыле. А, вес велым, мемнан йолташна-влак улыт. Тиде вийым ешара.

Ятырын шке шонымашыштым ойлышт. Лачак Олян класс вуйлатышыже Альберт Степанович гына шып шинчыш. А завучна шке шонымашыжым тӱен-тӱенак шыҥдараш тыршыш. Кужаш ӱчашышт. Мучашлан Альберт Степановичат кынел шогале, ончык лектын ойлаш тӱҥале:

- Пагалымем-влак, те пиалан улыда, но моланжым але умылен огыда шукто. Оля ден Ульяным ончен, нунын келшымашыштым эскерен, мый куанем, самырык жапышкем пӧртылам, умбакыже илаш кумылем нӧлталалтеш. Тугай волгыдо, поро, ныжыл, келге да кумда нунын шижмашышт. Тиде волгыдын йӱлышӧ тулым йӧртена гын, тӱня пычкемышалтеш, йырым-йырысе пӱртӱс моторлыкшым йомдара. Вес гана ме нунын келшымашыштым порын, куанен шарналтена, шонем. А пелед ок керт манмаште, роза кеҥеж мучко пеледеш, лачак йӱштӧ мардеж сусыртымо деч аралаш да вӱдым шаваш гына кӱлеш. Айста нуным огына тӱкӧ, ӱмбакышт лавырам огына кышке, а мӧҥгешла, нуным аралена, полшена.

Елена Сергеевна тудын ӱмбак ӧрын ончен шогыш, но мутшым ыш кӱрл. Альберт Степанович ойжым мучашлышат, завуч «Тачеш сита, каен кертыда» мане. Мыланна класс вуйлатышын ойлымыжо тунар вучыдымо лие. Ӱмбакыже порын ончалын, воктечше тауштен эртышна.

Завуч ден класс вуйлатыше коклаште варажым могай мутланымаш лийын, огына пале, но пеш порыжак огыл дыр, шонем. Школ кудывече гыч ме Оля дене кид кученак лектын кайышна.

Эрлашыжым, консультацийыш мийымек, мыйым да Олям йолташна-влак рӱж кид совен вашлийыч. А доскаште кугу буква дене, йырже пеледыш дене моторын сӧрастарен, О+У=Л возен шындыме ыле. Чыла тиде мемнан чоннам куан шинчавӱд лекмеш тарватыш.

Школ пытарымылан 15 ий лиймек, вашлиймашке чумыргышна. Елена Сергеевна мемнан дек лишемат, куанен пелештыш: «Молодцы! Умбакыжат пиалан лийза! Мылам ӧпкем ида кучо. Тунам мый, порым шонен, йоҥылыш ойленам».

Теве тыгай шарнаш кодшо историй лие мемнан илышыштына», - кошартыш мутшым веҥым.

Мом каласаш лиеш тыгай еҥ нерген? «Молодец!» гына манман. Веҥе гына мо, эргыжат икымше йӧратыме ӱдыржӧ дене ешым чумырен, ӱдырым куштат.

Кеч-мо гынат, икымше йӧратымаш лийын, уло, ончыкыжат лиеш. Ӱшаныза, йӧратыза да йӧратыме, пиалан лийза!