Марий Дон Жуан

- Эй, Волой манам, Волой, иктаж гана Каҥгыл кутырышто лийынат?

- Иктаж гана? Шӱдӧ гана! Кузе ом лий, кунам икымше ватем лач тушечын ыле. А палет, оньыкувамже… Оньыкувамже, кеч йӱд рӱдын толын пуро - эре порсын кумыл дене вашлийын! Колен колтымешкем ом мондо тудым. А тар ложаш гыч мелнам кӱэштеш, манметла, йылметым нелат: поро чесше сап-саре, вӧж-вӧж! Но мый икмыняр осо дене гына серлагенам, шонет? Крен тылат! Пел кышыл - нормо! Мо-мо, а кочмо, йӱмӧ шотышто тазалыкем, Юмылан тау, ӱшкыжын гай!

- Вара тыгай шӧртньӧ оньыкува лийшын, пелашет дене молан ойырлышда?

- Прокурорла йодыштатыс. Иктым гына каласен кертам: НТВ канал гыч Каневский манмыла, «Тидыже уже «йӧрше-еш вес ӓкӓмӓт…»

- Йӧра тугеже, от ойло гын, огыт. А теве Пӱрнӱш-Кыргыз яллаштыже мом йомдарышыч? Ала Виче гоч йомакысе ош полатла йырваш волгалтше онарле элеваторым лӱмын ончаш мийышыч?

- Элеваторым огыл, мотор Пампалчым! Лачак кокымшо «турнявӧчыжемын» шочмо верже. О-о, тамле кампетке гай ыле, - Голливуд артисткет умбалнырак шогыжо! Урем дене кид кучалын ошкыл колтена - шеҥгечна кажне гаяк пӧръеҥ мылам кӧранен ончен кодмыла чучын, тыгодым шӱвылвӱдымат колт! нелын дыр.

- Да-а, Волой-молой, тылат пиал шыргыжалынак шога. Иктылан ӧрам: тыгай чеченле кайыкым кузе «четлыкет» гыч мучыштарен кертынат, адак мо ыш сите?

Палет, тосем, ик моторлык дене гына мӱшкыр ок тем вет. Адакшым, шаҥгак йышт ойлынем ыле, пашалан мыйын елка вичкыжрак шол.

- Ну, Волой, ужамат, тый чынжымак Дон Жуан улат, марий Дон Жуан!

- Туге дыр, ом шылте. Мый содыки тыге шонем: ӱдырамаш калыкым йӧратыде илаш - кугу язык! Поснак шкет илышым. Тӱҥжӧ - вӱта тич вольыкшо лийже, оралте тич - юто-вусыжо. Тунамже, шӱем руалаш пуэм, эсогыл 77 пачаш йӧраташ реза улам! Икте азапландара: пытартыш жапыште прокол лияш тӱҥале.

- Мо тыгай, пӧръеҥ вий-куат шотышто йывылдик мо?

- Уке-е, ты могырым, Юмылан тау, дӱбы-дӱбы тӱмырнам эше ме тазан пералтена, ийготлан макым огына пу.

- Ага, тугеже тетла мураш пурышо агытан ынет лий, еш илыш теҥызыште якорь-ыргакетым ӱшанлын кепшылтынет.

- Адакат шыч тогдае. «Шӱйжӧ уло гын, омытаже верештеш», - тиде калыкмут мемнанлык огыл, Юмо сакле.

- Туге гын, кок кидемге нӧлталам: ала-мом кадыртылат веле, омак умыло.

- Умылашыжат тыште нимом, палыме лийме велтык окшаклем маннем ыле. Теве кодшо арнян Комбыялыш миен лектым. Раз, шонем, Комбыял, тугеже комбымат ситышынак ашнат дыр, а тидланже Майык вӱдыштат эн келшыше аман. А мый га-га-га шылетым изи гычак о-го-го! йӧратем. Молан кужу телым иктаж тулык ватын мамык помышышто

туртыкташ огыл? Ик вуем, ик почем - мылам шуко кӱлеш мо?

- Вара шергакан унаеҥ семын мурен-шӱшкен вашлийыч дыр вет, алал кумылын ӱстелтӧрышкат шындышт ала?

- Ага, ӱжде-шындыдеак, «шунен-шунен сийлышт». Йолемже «Татра» машинан кок шеҥгел тыртышыжла йожекрак-кадыррак гынат, кугу ракмат, йӧра эше жапыштыже утарен кодыш. Уке гын, ӧрдыжлуэм сайынак тодыштыт ыле. Оза-влак мыйын толшашемым кузе ончылгоч пален шуктеныт - ялт аптыраганский. Мочыла телефонет ончылтен гын веле?

- Ындыже вара кушкыла корным такыртет? Чием-ясанымашетат - шик-модерн!

- План-маршрут - Чӓке-Анасаулыш. Можыч Лапкашорышкат савырнем. «Ир могырно», палем, калык ожсек улан ила: шурныштат - лар тич, вольыкымат ятыр ашнат. Ала мылам верч иктаж еҥган йӱд омыжат кошкен, омсам эплын тӱкалтымем изин-кугун вуча?

- Шыч кол мо, шукерте огыл Лапкашорышто фермым петыреныт ман гыч шоктыш…

- Фермыже мылам керек! Терыс пушым чытенак ом керт - аллергий! Такше, Виче вес веке лучо омат кай - корныҥгай огыл, кӧрвеч дене икте.

- Эх, Волой, ончемат, тылат тугай драндулетым налман - кудыжо нигушан пижын ок шич: пич кожла ма, курык-коремет - шӱвал шында! А ковер-самолетет лиеш гын, эшеат сайрак. Колышт, пошкырт элыште гына 240 наре марий ялым шотлат. А Урал велныже? А Малмыжет-емыжет, Тоншай-Шаранга-Параньгат… Куралдыме сӧрем! Да мом тушто, ынде эсогыл океан вес велнат марий-влак тунаре уло гыч шокта - кеч тачак посна Амыркансолам чоҥен шынде. Икманаш, йыр коштын савырнаш пел ӱмыретат ок сите.

- А мый ӱмыр имнем «Покто веле - корно сай!» мурымыла артыкшым ом вашкыкте, тек икшырымын йорталта. Манмыла, «Тише едешь - дальше будешь!» Теве кодшо кеҥежым чуваш йолташем дек унала мийышым. Олаштын лӱмжак - Канаш! Эх, саде Канашыштет элненак канышна вет, а Юл серыште кузе мындырланышна! Туштак кырык мары ӱдыр-влак дене палыме лийна. Шке манмыштла, ну яжо улыт, ну цевер улыт! А попаш тӱҥалыт гын, мемнан семын - ойласаш, колышт шерет ок тем: пуйто олыкышто шудо солымо годым сава ден сава ваш тӱкнен шупшалалтыт, цэ-цэ-цэ! веле шоктен шога. Ик кловой шинчанже мылам таче мартеат эсмӓсӓм колтылеш, весела Чыкмашкыже унала толаш ӱжеш.

- Эсмӓсӓ огыл, СМС-ка.

- Ие, но мылам гын SOS манмыла шокта. Ынде ятыр ий шканем шке океан помышто азапыш логалше корабльла чучам, чонем вургыжеш, - пуйто SOS-ым кычкырен утараш йодеш. Кӱчыкын каласаш гын, яндӓм пундашке порволенам пуйто. Шижам, умбакыже радамлымем вучет.

- Айда велалте веле.

- Кунам дыр службем Карпат курык велне эртыш. Эх, ямлат ямле тусо вер-шӧр! Икана гуцул ӱдыр дене палыме лийым, тӱняште эн шергакан падырашем вашлиймемла йӧратен шындышым. Кажне увольнений - вучымо пӧлек! Ом пале, ялысе тыглай марий рвезе мо дене ты волгенче ӱдырын кумылжым савырен кертын? Ала тӱрлӧ йомак-йокмам каласкалымемлан кӧра? Поснак тудлан Чоткар патыр нерген келшен. Шкемымат «Мой Чоткар!» манеш ыле. Ончет гынже, курык кокласе таҥем шкеже Чоткар патыр гай лийын: мыняр гана мыйым верысе вуянче хлопец-влак деч утарен кодыш. А кузе тудо муренже, кузе муренже!

Ой летили дики гуси,

А кунам службем мучашке лишеме, мыйым шортын-шортын сӧрвалыш, кодаш йодо. Мыйже гына, исервуй, ик чевер шошо кечын ир кайыккомбылак мӧҥгӧ чоҥештышым: от пале, шочмо вер сагындарен вет. Эх, таче мартеат ӧкынен илем! Уке-уке да, южгунамже чон йӧсын эҥыралтен колтем:

За синими Карпатами,

Да-а, Волой брат, чынжымак киносо гаяк йӧратымаш! А пӱрымашыжым Интернет полшымо дене палымет ок шу? Трук вашлият.

- Уке, эртышым молан тарваташ? Тошто пӧртым пужен, олмешыже уым нӧлтен шындыме гай веле огыл вет тудо. Тек шарнымашыштем ал-гӱл омо семынак кодшо, - мылам тыге утларак келша.

- Тугеже могай каҥашым пуашат ом пале тылат. Таныптӱр ялышкет пӧртылын, лакемат гын веле? Вуетшымат ынде покшым налаш тӱҥалын да…

- О-о, мылам тушко корно кугу кӧгӧн дене суралыме! Урем дене эртымем ужын гына кодышт, ик ӱдырамашат нержым ок ончыкто: яжар улмем вигенат палат. А пӧръеҥышт гын кидыш вигак шаньык-товарым налаш вашкат: «У-у, альфонс-кешырвуй, адак толын лектыч?! Таза-эсенет годым шикшалт мӧҥгеш!»

- Тыге перныл коштын, ончыкыжым йот капка йымалнат тӱнчыгаш лиеш…

- Ом йом, не тот Федот! Мый лучо уэш вуйын-почын арка могырыш лупшалтам: тусо вер-шӧр мылам кеч-кунамат Карпат курыкым ушештара. Тымарте марий ӱдыр-влак коклаште йӧратыме гуцулочкемым мыняр кычальым, таки шым верешт. Ала тудо лачак Васола-Павасолаште ила?

- Волой, тӧчен ончо, валяй! Только, сырет гынат, уке гынат, мучаште иктым каласем, пылыш шогалтенак колышт:

Його пий улат, Волой!

Ю. ИКСАНОВ.