ЗАКОНЫМ ПАЛЕТ ГЫН...

Пенсий ийготыш шуынамат, жапем шкемын. Кеч ужалаш наҥгай. Мый шкеже налме-ужалыме пашам йӧратемат, кеч-можымат налме-ужалыме дене вискалем.

Жапем шукемын маньым вет? Раз налаш-ужалаш ок лий, тугеже тудым вес пайдашке савырыман. Мый тыгак ыштем - тӱрлым шонкален шинчаш кучылтам. Таче теве колымшо курымысо 80-шо ийлан мучашыже ушыш пурыш. Тунам, паледас, закон почеш мӧҥгыштӧ аракам шолташ ок лий ыле. Мый тыгай закон улмыжым шинченат омыл. Икана шолтымо аппаратем пижыктыл шогылтшемла, тунам участковый-влак полиционер огыл, милиционер маналтыныт, Микывыр Матвуй толын пурыш.

- Тый, Сапанват еҥгай, мом ыштылат?! Закон почеш мӧҥгыштӧ аракам шолташ ок лий! - кычкырале.

- Ок лий гын, ок лий - законым шотлыман, - маньымат, пижыктылаш тӱҥалме аппаратем рончен кудалтышым.

- Поскольку йоктараш тӱҥалын отыл, садлан актым ом возо. Но ончыкыжым, мотри! - участковый полиц... тьфу! милиционер Матвуй, рушла-марла пелешткален, парням рӱзен кодыш. Шкеже лектын кайыш.

Мый шонаш шинчым. Кужу-ун шонышым. «Закон почеш мӧҥгыштӧ шолташ ок лий...» Матвуйын шомаклажым, уэш-пачаш вудыматыл, ушыштем пӱтыркалем. «А вес вере закон почеш шолташ лийдыме нерген ыш ойло вет?!» куанен шоналтышымат, тӧршталтен кынел шогальым.

Аппаратемым да шолташ мо кӱлешым изорвашкем оптен, участковый Матвуйын шинчыме контор велыш тарванышым. Участковый полиц... тьфу! милиционер колхоз конторын ик лукшым айла. Шинчыме верже такшым опициально селасе РОВеД-ыште. Но мемнан Матвуйна калык дек лишкырак лийын пашам ышташ йӧрата.

Конторна мемнан сай верыште шинча: изирак корем кӱкшакаште! А коремже мучко памаш вӱд йоген эрта. Мый саде коремын ик сержым айлышым - лачак контор окна йымал логале. Председачылынже огыл, а участковый Матвуйынак. Матвуйын гынат, тиде верем гыч кораҥаш шым тӱҥал, потомушто тыште пешак йӧнан: аппарат пучым йӱкшыктараш кучылташ йӱштӧ вӱд коремыштак, ныл-вич ошкылым веле ыштыман; лекше шикшымат корем мучко кушшо чашкер вик нелын колта.

Мыйын аракам, тутло пушым шарен, чыр-чыр йогашат тӱҥале. Эн кугу жбаным шӱртӧ мучашке шындышым.

Участковыйын окнаже почылт кайыш. Матвуй тамак шикшым лукташ почо докан. Уна, шкежат коеш. Мый тудым ужам, тудо мыйым ок уж. Чынак, тамакым тӱрга. Кенета ньышт-нюшт южым ӱпшычмыжӧ шоктыш. Вара шкежат, окна гыч пел капшым луктын, пурлашке-шолашке ончале. Мыйым ужо. Палыш.

- Сапанват еҥгай?! - ӧрын йодо.

- Мый улам, мые! - вашештем.

- Мом тыште ыштылат?! Могай пушым луктат?!

- Тиде сымыстарыше пушым йоддежат палет, - маньымат, шыр-рге шыргыжальым. Участковый Матвуй ӱмбак шымат ончал. Матвуй почмо окна гыч кычкырлымыж дене гына ыш серлаге, кабинетше гыч тыманмеш куржынат лекте.

- Кузе тоштынат?! - ынде йолым тошкалынак кычкырале. - Мый вет тыланет чарен кодышым!

- Чын, законым пагалыман да кӱштымым шуктыман. Тый чаренат - мый чарненам.

- Чарнымек, молан уэш шолташ пижынат? Адакшым аппарат явалатым тышке шӱдырен конденат?!

- Закон почеш мӧҥгыштӧ шолташ ок лий, маньыч. Тиде верже мӧҥгӧ огылыс. А мӧҥгӧ огыл верыште шолташ лийдыме нерген закон уло мо?

Матвуй верыштыже тошкыштеш. Нимат ок ойло.

- Уло мо, манам?! - кычкыральым. Кычкыралде, шке верч шоген моштыман. Вот!

- Уке,- шоктыш Матвуйын йӱкшӧ.

Мый, чыныш лекмемлан куанен, вашешла шыргыжальым гына. Арака жбанем темеш, вашталтен шындаш кӱлеш.

- Аппаратетым рончен, мӧҥ-

гет чошо, уке гын чыла пудыртен кудалтем! – Матвуйын уэш ушыжо пурымыла лие.

- Аппарат - мыйын собственность. Закон почеш еҥын погым шалатымылан штрафым тӱлыман але чурмаш шичман. Тыге?!

Участковый Матвуй шып шога.

- Тыге але огыл?! - кӱды-ратлын йодым.

- Тыге, - ӱҥышын шоктыш Матвуйын йӱкшӧ.

- То-то, шоляш.

Участковый воктенем кужу жап тошкеште. Вара йодшын койо:

- Куатше кеч уло?

- Улде! Мый куатдыме аракам йоктарымаш уке, - шыргыжальым. - Но пыштен пуэн ом керт - законлан вуйын шогышо еҥым йӱкташ закон ок кӱштӧ, - тыматлын гына маньым.

Участковый Матвуй, сырен, нержым шупшылят, каяш тарваныш.

- Сапанват еҥгай?

- Ай?

- Кеч эрлаже ит тол, - Матвуй сӧрвалымыла йодеш.

- Эрла толаш кӱлдымӧ нерген законыштет возымо мо? Участковый Матвуй нимат ыш вашеште. Чеслын гына шӱвалят, каяш тарваныш, но ондак парням рӱзалтыш, вара шижтарыш:

- Воктенет калыкым поген йӱктен кияш тӱҥалат, товат, РОВД-ышко ужатем.

Чынак, арака пушым шижын, йӱаш йӧратыше-влак йырем чумыргашат тӱҥальыч. Но мый участковый Матвуйын шижтарен кодымыжым ушышто сайын кученам: нигӧланат ик чаркамат шуялтен омыл.

- Пошкудем-влак, мый тендам пагалем, но уремыште арака дене сийлен ом керт - закон ок кӱштӧ, - сайын гына умылтарен пуышым.

Ик кече пӧрдыч, вес кече пӧрдыч. Вара воктенем пӧрдмым чарнышт. Мый шолтем да шолтем. Председачылат, участковыят нимом ойлымашышт уке. А мом ойлат? Мый вет закон кӱштыдымым ыштылмаш уке. Аракам шолташ ок лий манме закон уке. Тугеже мый шолтен кертам. Шолтымо аракамымат законлан келшышын гына ужалкалем. Окса капиталем чумыргымек, вес тӱрлӧ бизнесыш куснышым. Вес черет чумыргышо капиталем дене Чубайс семын акций-влакым наледышым. Кызыт акцием-влаклан логалше дивидент кӱшеш илем. Но Чубайс дене таҥастарымаште ала-мыняр тӱжем, можыч, миллион пачаш нужнан. Пенсемжат уло, но тудыжын мынярыжым каласашат вожылам.

Оҥай, закон почеш аракам кызыт мӧҥгыштӧ шолташ лиеш але уке? У закон-влак вуйышто йӧршын огыт кучалт, йодашат нигӧ деч. Участковый Матвуйна шкежат бизнес пашаш лупшалтын. Кызытсе участковый полиционержым ужмашнат уке да тораште, селаште, шинча, маныт.

Мария ИЛИБАЕВА.

Йошкар-Ола.