Москваш марий молан миен? Сеҥаш!

Юрий Байгузинович АЙГУЗИН - образований Мишкан район пӧлкасе ДЮСШ-н кугурак тренерже, куштылго атлетика дене спорт мастерыш кандидат. Кугу Соказа кундемысе йоча-влак дене пашам ышта.

Таче кутырымашна лач тидын нерген лиеш.

- Тугак, - воштылалеш тудо.

- Уке, - адакат шыргыжалеш. - Мый моло гаяк тыглай айдеме улам. А куржталаш да тренировкылан кеч-кунам жапым муаш лиеш. Кечеш кок гана денат, эсогыл ял паша коклаштат - тидлан эр да кас улыт. Мутлан, йӱран годым ялыште мом ыштат? А ме куржталына.

- Шудым кочкын шогат, - мыскарам умылен моштышо марий кутыраш кумылзак улеш. - Шижам, мо нерген йоднет. Озанлыкысе сомылым ялыште моло еҥ семынак ышташ верештеш. Кургым, мутлан, кеҥежым тӱшкан, икшыве-влак отпусклан толмо годым, ямдылена. Дима эргым Сургутышто ила, Эдик - Бирскыште. Коктынат спорт дене заниматлат, тидын нерген «Чолманыште» возенда ыле. Ангелина ӱдырем Пермь оласе колледжыште фармацевтлан тунемеш. Тудат спортышто шуаралт кушкын. Республикыште кросс дене ик гана веле огыл ойыртемалтмыжлан Москвашке Кремльысе елкыш колтеныт ыле. Конешне, таҥасымашлашке коштмо годым сурт кокласе да пакча сомыл пӱтынек пелашемын вачӱмбакыже возыт. Елена Александровна туныктышо улеш, школышто пашам ышта.

- Да, сеҥымашым тапташ тыл полша, маныт…

- Шочмо кечын кокымшо гана таҥасаш логалын. 25 ийым темымем годым Москвасе тӱнямбал марафоным куржынам ыле. Зарайскыште чумыржо 113 километрым эртенам: 1,9-ым ийынам, 90-жым велосипед дене кудалынам, 21,1-ым куржынам. Российысе кундемла гыч 139 еҥ таҥасаш погынен ыле. Кумылем тӱҥ шотышто шуын, манаш лиеш. Шке таҥашем, витле ияш деч кугурак ийготан-влак коклаште сеҥышым, абсолютный результатым ончымаште 13-шо лийым. Но игече йӱштӧ, йӱран ыле. Велосипед дене кудалме да поснак куржмо годым вичкыж пӱсӧ мардеж сайынак витарен. Ийме годым веле лайык чучын, молан манаш гын южын температуржо 14 градус лийын, а Осетр эҥерыште, куштыжо ийынна, вӱд левын, 19 градус дене вашлийын. Куржмаште писемаш тӧчымӧ годым йӱштӧ мардежлан кӧра йолысо чогашыл тӱҥӧ, садлан чумыр дистанцийым эртыме результатемым (5 шагатат 17 мин.) кумылемым шуктышо манын ом керт, вич шагат деч шагалрак жапым ончыктынем ыле. Адакшым корныштат (Зарайскыш автомашина дене 18 шагат каенам.) ноенам, физический формым изишак йомдаренам. Но тыгай кутышан триатлоным сеҥыше-влаклан «пелекӱртньӧ» айдеме лӱмым пуат. Кок гана кугурак дистанцийым эртен кертше-влак уже «кӱртньӧ» айдеме лийыт. Тыгай лӱмым Дима эргым ӱмаште налын керте.

- Шонымаш уло. Ик верыште тошкештмаш - мыйын принцип огыл. Йоча-влакымат тыгак кумылаҥден, туныктен шогем.

- Конешне, чыла тидым ыштен шогыман. Южгунам арня коклаштат ик гана веле огыл стартыш лекташ логалеш. Юмылан тау, тазалык шотышто чыла сай, ийготымат але ом шиж. Эскерем, тазалыкым шымлымашым ӧрдыжыш шӱкалмаш уке. Тиддеч посна эше физический нагрузкым чын виктарен, тренировочный процессын методикыжым кучылт моштыман. Уке гын тазалыклан эҥгекым кондымо веле огыл, сай результатышкат шуаш ок лий. Икманаш, теорий ден практикым ушен, погымо опыт дене пайдаланыман.

- А йоча-влак дене?

- Нунын денак тыгак пашам ыштем. Шке организмемым шижын, мый нунын физиологийыштымат пален шогем, тренировкымат тыге чоҥем.

- Тыгай годым мый нунылан заниматлалташ посна планым возен кодем. Кеҥежымат «щадящий режим» шотан тренировкым (Идалык мучко нагрузкым пуаш ок лий, тудым кугемден-иземден шогыман), тӱҥ шотышто кроссовый подготовкым, эртарена. Шкеже Зарайскыште улмем годым Янаулышто пелемарафон лийын. Тунемшем-влак тушко миеныт да шке иктаҥашышт коклаште таҥасымаште чыла гаяк призовой верлам коклаштышт пайленыт.

- Триатлон пытартыш ийлаште кумдан шарлен толеш. Но куржталме видым посна специализаций семын кудалтенна манашат ок лий. Триатлон - тӱрлӧ шӧрынан спортсмен-влакын корнышт. Кок ий ончыч шоналтышым: «Куржталмаш - мыйын «конекем», удан огыл иям, велосипед денат кудалыштам. Иймашым да велосипедым тыгакат ОФП семын базовый тренировкылан кучылтам, йоча-влакымат тыгак ямдылем. Молан триатлонышто вийым терген ончаш огыл?»

Кок ий жапыште мый шке, кок эргым да шым воспитанникем триатлонышто спорт мастерыш кандидат нормативым шуктышна. Куштылго атлетикыште сеҥымаш-влаклан тиде нимогай чаракым ок ыште, мӧҥгешла, полша веле. Теве 10 августышто Эдуард эргым Йошкар-Олашке миен тольо, тушто пелемарафон таҥасымашын лу километрыш куржмо дистанцийыштыже абсолютный сеҥыше-влак коклаште кумшо лийын. Конешне, йӱдвелыш пашаш коштмо да эше шканже суртым чоҥымо коклаште кажне таҥасымашлан физический формым оптимальный кӱкшытыштӧ келыштарен шуктен ок керт гынат, тыгай годым базовый тренировкым да триатлон дене заниматлымашым негыз семын кучылтына.

- Шке кӱсен гыч - чылажат тренерын окладше гыч.

- Уке, еҥ кӱсеныш «пурымо» ок шу. Кӱчызӧ улмыла чучеш. А йоча-влаклан заниматлалташ да таҥасымашлашке кошташ нунын ача-авашт полшат. Велосипед, мутлан, нылле тӱжем теҥге деч шагал огыл шога, туге гынат икшывыштлан налаш тыршат. Садлан тыгай ача-ава-влаклан таум ойлем.