Все новости
Шинчымаш кугорнышто
1 Апрель 2022, 12:35

Университетыште Чавайным тунемына

2021 ийыште Башкир кугыжаныш университетын Пÿрӧ филиалыштыже угыч марий пӧлкам почыч. Мыламат тушко тунемаш пураш пӱрен улмаш. Мый филологийлан шӱман улам, вет авамат, Ирина Салаева (Ахмадеева), Марий кугыжаныш университетыште марий пӧлкам тунем лектын. У ий деч вара марий сылнымутын историйжым шымлаш тÿҥална. Шочмо литературлан негызым пыштыше поэт, писатель, драматург Сергей Григорьевич Чавайнын творчествыжым угыч шарналташ логале.

С.Г. Чавайн
С.Г. Чавайн

С.Г. Чавайн 1988 ий 6 октябрьыште Изи Корамас ялыште илыше (кызытсе Марий Элысе Морко район) йорло кресаньык ешеш шочын. Тудын ачаже Григорий Михайлович Стрелков да аваже Татьяна Анисимовна Анисимова кум йочам - Сергейым да Евдокия (Овдачи) ден Надежда (Найожа) шӱжарже-влакым - ончен куштеныт.

Ачаже латкок ияшак ÿштыган (извозчик) семын кошташ тÿҥалын, аваже 12 ияш ача деч посна кодын да изача кид йымалне орланен кушкын. Нуно, грамотым пален огытыл гынат, эргыштым туныкташ тыршеныт. Сергей тÿҥалтыш школыш 9 ияш тунемаш каен, уло азбукым кок кечыште тунем пытарен, молан манаш гын азбука дене тудым кÿтӱчӧ Кавриш Элексей ончылгочак палдарен шоген.

1902 ийыште Сергей Стрелков Нуръял Корамас школым Чап кагаз дене тунем пытарен. Фамилийжым тиде школ деч вара Григорьевыш кусарен. Школысо туныктышыжо Николай Андреевич Андреев умбакыже Унчо (Шоруньжа) школышто шинчымашым погаш темлен. 1902-1904 ийлаште Унчо школышто казна шотеш тунемын. 1904 ийыште тиде школыш Петр Григорьевич Григорьев (Эмяш) пашам ышташ миен. Тудо Сергейлан Озаҥ туныктышо семинарийыш тунемаш пураш каҥашым пуэн. Озаҥыште, экзаменым сайын кучымеке, Сергей адак казна кÿшеш тунемаш тÿҥалын. 1904 ийыште Озаҥысе учительский семинарийыште 17 марий, нунын коклаште Г. Кармазин, Н. Мухин, В. Мухин да молат лийыныт.

Рвезе тушто руш классик-влакын творчествышт дене лишкырак палыме лийын, руш поэт-влакын возымыштым марлаш кусараш тӱҥалын. Варажым шкежат возаш кумылаҥын. 1905 ийыште «Ото» почеламутым возен. «Ото» марий йылме дене возымо икымше почеламутлан шотлалтеш. Возымо жапшым тÿрлӧ вере тӱрлын ончыктат, а оригинал лаштыкыштыже 1905 ий 2 декабрь манме. Тунам Сергей 17 ияш лийын. Тыге самырык рвезе марий сылнымутлан негызым ыштен.

Мемнам ийготшо ӧрыктара, самырыкрак улмаш гынат, эре шке калыкше верч тыршен, шочмо элже верч колянен, шке кундемжым тӱзаташ, йылмыжым вияҥдаш тыршен. С. Чавайн улыжат 49 ий илен, но шке творчествыж дене марий литературын историйыштыже келге кышам коден. Тыгай еҥ дене мый кугешнем, тудын гаяк шке калыкем верч тыршаш тÿҥалам.

Автор:И. САЛАЕВ, Башкир кугыжаныш университетын студентше. Бирск ола.
Читайте нас: