Кечывалвел Уралыш унала

Тений кеҥеж юалгырак ыле, игече шыжымсе гай шогыш. Ме, шокшо кече-влакым июньыштак вучышна гынат, Кечывалвел Уралыш кеҥеж мучаште, йӱштырак игечыштак, кайышна. Корнына, Ӱлыл Качмаш гыч тӱҥалтышым налын, Мишкан села гоч эртен, понтон кӱвар гоч Караидельышкыла шуйныш. А умбакыже тудо… пешат «веселаҥе». Эн ондак тиде ГИБДД пашаеҥ-влак дене вашлиймаш лие. «Кӱсеннам ястараш» шонышт, очыни. Понтон кӱвар гоч Тастуба поселко марте (Дуван район) 75 километр лиеш. Тушто йырысе вер-шӧрым чыла савыркален, кӱнчен пытарыме. Корным чоҥат ыле. Иктаж вич ий гыч Тастуба марте асфальт корным ыштен шукташ сӧрат. 75 километрыш шуйнышо такыр корным вич шагат жап кайышна! Тидын деч ударак корным мый илышыштем ужын омыл. Садлан Кечывалвел Уралыш путешествийыш тарванаш шонышо-влаклан Уфа гоч каяш темлем.

Асфальт корныш лектын, Янгантау курортыш, Кургазак минерал вӱдым йоктарыме верыш, миен шуна. Моло ийласе семынак, рвезе-влак дене бассейнысе йӱштӧ вӱдеш да кум водопадеш йӱштыл лекна. Кузе тыгай йӱштӧ вӱдеш йӱштылаш лиеш манын, мемнам чылан ӧрын ончышт. Умбакыже ме, Салават районым эртышыла, Идрисовский пещерым ончал лекна. Шке жапыштыже тушто башкир калыкын талешкыже Салават Юлаев кугыжаныш кучемын еҥышт-влак деч шылын илен. Кропачево станций гоч ме М-5, Уфа-Челябинск, трассыш лекна. Юрюзань олаш миен шуна. Тушеч - курыкыш, Тюлюк поселкыш. Юрюзань эҥер деке пычкемышалтмеке веле миен шуна. Палаткым вераҥдышна, кас кочкышым ямдылышна. Мыланна тыштат кугун куанаш ыш верешт, молан манаш гын палаткым ий еда шындедылме вернам Уфа гыч мийыше турист-влак айлен шуктеныт! Вес кечын,нуно мӧҥгӧ кайымеке, ме ончычсо тунемме вереш палаткынам шарышна, мончаш пураш (Тушто ий еда мончам «чоҥена».) коҥгам йӧнештарышна, коло ныл куэ выньыкым пидна. Эрдене «Зигальга хребет» лӱм дене палыме Поперечная курыкыш (1430 метр) кӱзаш походыш тарванышна. Тений йӱр чӱчкыдын лиймылан, очыни, Юрюзань эҥер чот ташлен. А мыланна эҥерын вес серышкыже кусныман. Садлан мый чылалан, икте-весе дене пырлярак кучалтын, эҥерым вончаш темлышым. Уке гын, эҥерысе толкын чыланам мушкын наҥгая ыле. Пел шагат гыч вес серыште лийна. Эҥер гоч вончымо годым ик ӱдырнан тапычкыжым вӱд мушкын наҥгайыш. Вес ӱдыр йолӱмбалне кучалт ыш керт да вӱдыш шуҥгалте. Вургемжым вашталтен чийыш да полыш деч поснак эҥерым вончыш. Зигальга хребетыш кӱзаш мыланна мардежат, йӱрат, лавырат ышт мешае. Тушеч Изи да Кугу Иремель, моло курыкат пеш сайын койыт. Умбакыже, лавырам келын, йолгорно дене кум километр кужытым Поперечная курык велыш ошкылман. Кок километрым эртымеке, ятыр туристна, чытышым йомдарен, мӧҥгеш лагерьыш пӧртыльӧ. А ме шымытын курык воктек миен шуна. Мардеж талышныш, йӱр тӱҥале. Корныштына ятыр турист тӱшкам вашлийна. Нуно курыкыш кӱзаш тоштын огытыл. Мый самырык туристем-влаклан вигак «Шогалме корнем гыч нигунам мӧҥгеш ом савырне» манын каласышым. Тунемшем-влак, курык воктек миен шумеке, «Кӱзен кертына гын?» манын, шӱлыкаҥаш тӱҥальыч. Мый «Конешне, кертына. Ныл йолын кӱзаш верештеш - курык чот мунчалтышан» манын ӱшандарышым. Курыкыш 600 метрым кӱзыман, эн кӱкшака верышкыже кӱзен шуна содыки. А тушто моткоч йӱштӧ, мардеж, лум… «Ме кылмышна. А тыште йӧршын ий комыляш савырнена», - ойлат мылам йоча-влак. «Те нимат огыда лий, кокырымо нерген йӧршын мондыза» манын лыпландарышым нуным.

Скала воктене писын кечывал кочкышым ыштышна да эркын волаш тӱҥална. А волаш кӱзымӧ дечат нелырак улмаш! Йӱр ок чарне. Пыл коклаште ошкылмыла веле чучеш. Курык гыч волен шуна веле, кече шыргыжал ончале. Кум шагатыште эҥер марте шуна, вончышна. Йӧнештарыме мончаште коҥгам олтышым. Иктаж вич шагат гыч полиэтилен гыч ыштыме монча ямде лие. «Чечас тамле выньык дене кап-кылда гыч уло чердам лупшен луктына» манын, мончаш пураш ӱжым. Тыгай мончам, товататат, путешественник-влак кокла гыч нигӧ да нигунам ужын огыл! Ме теве кузе шонен муна. Мончаш пурена, вич минут гыч Юрюзаньысе ий гай йӱштӧ вӱдыш ошкылына. Вара угыч шокшо мончаш толына. Тыге йӱштӧ гыч шокшыш, шокшо гыч йӱштыш кок шагатат пеле пурен-лектын коштна. Гриппет, моло черет тыманмеш шылын йомыт. Пӱртӱс мончаш черет дене ондак эрге, вара ӱдыр-влак шер теммеш пурен, выньык дене кыралтыч. Тиде путешествийыште ме пӱртӱс мончам чылаже кум гана олтен пурышна.

Нылымше кечыжлан Уфа гоч Караидельыште верланыше Золотарев лӱмеш заливыш тарванышна. Тушто эҥыр дене колым кучышна. Визымше кечылан пыл кокла гыч кече шыргыжал ончале. Ме кечешат кӱаын етшышна. Икана огыл заливыште йӱштылна. А индешымше августышто, кечывал очкыш деч вара, мӧҥгӧ кудална. Корнылан заказатлыме «Мерседес» автобусна дене мӧҥгӧ, Ӱлыл Качмаш ялыш, Янаул гоч пӧртылна. Вес ий Изи да Кугу Иремельым ужын толаш кумылан-влакым мый декем ушнаш уло кумылын ӱжам.