Шекланыза, ондалкалыше-влак!

Тений кеҥежым «Чолман» газетыште фронтовик Акий Бикмурзин нерген статьям лекме деч вара Бирскыште илыше Эвелина уныкажлан уэмден тӧрлымӧ фотографийжым намиен кодаш лийым. 8 Март уремыште кӱлеш пачерым кычал муым, но омсам нигӧ ыш поч. «Нуно ынде тиде уремыштак вес пачерым айлен илат, - каласыш пошкудо ӱдырамаш, - тӱвӧ пӧртыштат коеш, но пачер номерыштым ом пале».

Кок пачашан, кум подъездан пӧрт дек миен шуым. Палымем-влак нерген йодыштым, но шотан вашмутым пуэн кертше ыш лий. Покшел подъездыш пурышаш годым машина тӱтӱтлымым кольым. Йӱк велыш савырнышымат, мотор гына ош иномаркым ужым.

- Кочай, кӧм кычалыда? - йодо водитель.

- Ты кечылаште тышке ик еш куснен толын. Ватыжлан фотографий-влакым пуэн кодынем ыле, - кидысе фотом ончыктен ойлем.

- А лӱмжӧ кузе?

- Эвелина.

- Тиде мыйын ватемыс! Ме тышке илаш куснышна. Но тудо кызыт мӧҥгыштӧ уке, пашаш каен. Те тудын палымыже улыда гын, ме ончыкыжо тендан дене ваш келшен илаш тӱҥалына!

- А тудо пашаш ок кошт, мӧҥгыштӧ икшыве-влак дене шинча ыльыс…

- Теҥгече икымше кече лекте. Шичса, туддек каена!

Тунамак шеҥгел олмышто кийыше кок мотор гына вӱдылкам нале да ончыкем пыштыш:

- Пожалуйста, ты погым мый дечем оксала налза, пел акланат пуаш келшем, тыгай сай сатум тетла нигушто огыда му (Пӱтырка кӧргыштӧ «Верблюд меж гыч ыштыме одеял» манын возымым ужылалтышым).

- Мылам ынде тыгай сату огеш кӱл, илашемат шукак кодын огыл дыр. Теве Эвелиналан фотографий-влакым пуэн кодемат, Уфаш корным кучем.

- Ну, пиалан улыда вет! Кок шагат гыч мый Украиныш каяш тарванем. Тушто кызыт сар кая. Авамын илыме кудывечыште снаряд пудештын, озанлыкым пӱтынек шалатен. Ынде ала чыла уэш тӧрлыман, ала авамым тышке илаш кондыман. А тидлан шагал огыл окса кӱлеш. Корно ыҥгай тендам Уфашке пуртен кодем.

- Тыште мыйын титакем уке, тыланда нимо дене полшен ом керт, - маньымат, машина гыч лекташ тӱҥальым.

- Ужам-ужам, шотан илалше еҥ улыда, а шкендам йоча гай кучеда, - ындыже, кидем руалтен, сӧрвалаш пиже. - Тиде сату суртышто эре кӱлешыс, икшывыда але уныкада-влаклан пӧлеклен кертыда. Теве Эвелинам муынат, фотографийда-влакым пуэн кодеда.

Водитель ик пӧрт воктеран автомашинажым чарышат, мыланем вучаш шӱден, подъездыш ошкыльо. Но пеш писын савырнен пӧртыльӧ.

- Верыштыже уке, ала-куш лектын, - сото телефонжым кидышкыже нале. - Эвелина, кушто улат? Ме теве кочай дене тыйым кычал коштына. Кунам пӧртылат?

- Ик шагат гыч, - шоктыш телефон пучышто ӱдырамаш йӱк.

- Ме тыште кочай дене ик сомыл шотышто кутырен келшышна. Тудо тыйым подъезд воктен вучалта, фотографий-влакым пуэн кодынеже, тый тудлан коньякым кучыктен колто, йӧра. Мый пашамым мучашлемат, иктаж кок шагат гыч пӧртылам веле.

- Йӧра, - вашештыш ӱдырамаш.

- Телефонетым пу-ян, Эвелина дене шке кутыралтен налам, - кидем шуялтышым.

- А мый вет уже йӧртышым, - пелештыш пӧръеҥ.

Чонлан ала-молан каньысырын чучын колтыш, но мылам чакнаш нигуш, садак фотографийым пуэн кодыманыс. Тудо мыйым 8 Март уремысе кӱлеш пӧрт дек намиен шуктышат, адак саде шомакшымак тарватыш:

- Йӧра, мый тыланда тиде кок одеялым шулдынрак пуэм, кандаш тӱжем олмеш куд тӱжем теҥгем гына тӱлет.

- Тый мо пудий гай пижынат! Мылам нимат огеш кӱл! - ындыже торжанракак руальым.

- Пеш шотан еҥла койыда, а мыйым игылташ тоштыда!

- Шкеже мыйым чыган гай ондален от кодо?

- Ынде чыган-влаклан верч мыйым, честный еҥым, шӱктареда.

Тунам мый одеялым шаралтен ончыкташ йодым. Тудо полиэтилен мешак гыч одеялым лукто. Мотор гына тӱсан. Кучен ончышым - пушкыдо чучо.

- Тичмашнек шарена гын, тыгак чаткан пӱтырен пыштен огына керт, - ойла саде пӧръеҥ, - адакше кудывечыште шаркален шогылташ йӧндымӧ чучеш, пазар огыл вет!

Ойлен-ойлен, мыйын кумылем савырен керте содыки, куд тӱжем теҥгелан кок одеялым кучыктыш.

Кӱлеш пӧртын кудывечыштыже теҥгылыште Эвелинам вучалташ темлыш да, кок шагат гыч пӧртылын, мыйым Уфашке налын каяш сӧрыш. Автомашинажым ылыжтышат, писын тарванен кудал колтыш. Номержым ушеш пыштынем ыле, ончальым гын, ош лапчык дене петыралтын улмаш… Тунам гына кок шагат тыглай «чиялтылшын» гына огыл, пеш мастарын ондалкален моштышо еҥын кидыште лиймем умылышым. Иктаж кок тӱжем теҥгеаш сатум мыланем куд тӱжем теҥгелан ужален моштыш!

Ондалкалыше - вожылдымо еҥ, кӧм ойырен налшашымат пала вет. Шоҥго, тулык еҥ, икшыве, инвалид, пожар деч вара нимо деч посна кодшо але весе ма - тудлан керек. Тудо пеш сай психолог, чоян мутланен мошта, можыч, гипнозымат пала. Мыйымат таклан ойырен налын огыл дыр: сындымырак вургемым чийыше, торчакеш эҥертен, окшакленрак ошкылшо, тупеш рюкзакым сакалтыше коча - пеш келшыше «клиент»!

Мый гаемрак ийготан да моло еҥ-влакланат каласынем: мый гаем ӱшаныше, пушкыдо койышан ида лий, палыдыме еҥын кажне ойжылан ида ӱшане, тыге ондалкален оксам ыштыше-влакын кидыш пеш куштылгын логалаш лиеш.

Д. ЯМЕТОВ, 85 ияш инвалид, паша ветеран.