Тыгай поянлык деке лишемме шуэш…

Культурологийым шымлыше-влак тӱвыран калык, массовый да элитарный формыжым ойырат. Марий калык культура нерген ойлымо годым ме Шорыкйол пайремым, сӱан, ӱдырым да тулар-тулачым унала кондымо, салтакыш ужатыме, ятас шӧрымӧ йӱла-влакым, тунам мурымо муро ден модыш-влакым, кандырам пунен куштымашым ушештарена. Калык культура ала-кунам ожно шочын да, тукым гыч тукымыш куснен, мемнан марте толын шуын. Тудын авторжым иктат огеш пале.

Ме Российыште илена, элысе калык-влак дене ойыраш лийдымын варналтынна, сандене массовый культурынат икте, очыни. Тышке шанчыеҥ-влак кином, телесериал, ток-шоу, увер-влакым, модым, спортым, поп-музыкым, массовый литературым, изобразительный искусствым, рекламым, компьютер модыш ден тӱшка кыл-влакым пуртат. Тыгай культурым уло калык умыла, тудын «сатужым», кызытсе илышлан да парышым пурташ келыштарен, профессионал-влак ыштат. Массовый творчество каналташ да яра жапым «темаш» виктаралтын. Туге гынат массовый культурын чыла сатужат «ӱлыш» манаш огеш лий. Ожнырак «Утренняя звезда», «Умники и умницы», «Колесо истории» да моло сай передачым ончена ыле. Молан нуным угыч пӧртылташ огыл?

Элитарный культура нерген ойлымо годым классический музыкым, живописьым, оперым да балетым, кызытсе искусствым да артхаусым - «чылалан огыл кином» - ушештарена. Тыгай произведенийым «кӱктышӧ-влак» шке йырышт кумда аудиторийым чумыраш огыт шоно, нунын пашаштым умылаш искусствын посна йылмыжым палыде ок лий. Мутлан, Ф. Достоевскийын, 

Л. Толстойын, М. Булгаковын романыштым, Ю. Байгузан пьесыже-влакым, В. Колумбын  поэзийжым, П. Чайковскийын классический музыкыжым, К. Малевичын радынажым «лудаш» айдемылан лӱмын тунемаш кӱлеш.

Марий калыкынат, моло калык семынак, шкенжын ойыртемалтше элитарный культурыжо уло. Но ме, Марий Эл деч ӧрдыжтӧ илыше марий-влак, тудын «поянлыкше» деке шукыж годым шуын огына керт. Кеч информационный технологий  ала-кушко мӱндыр лукышкат намиен кондыштарен толын кертеш. Тау, ме ынде онлайн йӧн дене театр гыч спектакль-влакым ончена. Но культура театр дене гына ок серлаге. Марий сӱретче-влакын радынаштын репродукцийыштым, Э. Сапаевын «Акпатыр» икымше марий оперыжым да А. Лупповын «Чодырасе легенда» балетшым, В. Алексеевын «Марий сувенир» мюзиклжым ты велне тыглай еҥ веле огыл, мемнан калык гыч лекше шуко туныктышо ден культура аланыште ыштыше-влакат ужын огытыл, шонем. А нуно калыкым шочмо тӱвыра дене палдарыме годым эн ончылно улыт. «Культура поянлык идалык годым тыгай экшык-влак кораҥдалтышт ыле» манмылан ӱшаныме шуэш.