Сӧсналан мокмыр возын…

«Морозильник»? Уке, морозильник - конешне, сай арвер, но тыге манмат келшен ок тол. Кенета сӧснам шӱшкылаш кӱлеш гын, идалыкын кеч-могай жапыштыжат, поснак кеҥежым - кугу азап. Морозильникет лиеш гынат, ойго, морозильникет уке гынат... Йӧра, чылажымат радам дене каласкалем.

Лена эргыж дене пасу гыч, ушменым сомылен, кечываллан пӧртыльӧ да вигак теҥгече коҥгаш шынден кодымо шӱржым лукто. Тудыжо эше йӱкшенат шуын огыл. Кӧршӧкшым ӱстелыш шындыш, изи кӱмыжеш волтен, эргыжым кочкаш ӱжӧ. Киндым шулын, киндеркыш пыштышыжла шарналтыш: сӧснаже-влакым уремыш луктын огылыс. «Мый кудывечыш лектын пурем, кочкын шого», - каласыш эргыжлан.

Сӧснам ончыде ок лий, озанлыкын эҥертышыже вет. Теле вашеш шӱшкылын, ужален, шийвундыш савырен, Микале эргыштлан пальтом да ботинкым налнешт. Тыге шонкален, сӧсна шогымо пӧлемын капкажым почо. Марийже, кеҥежлан эркынрак лийже манын, нуным отарыш луктын. А кечывалым уремыште ужар шудым пукшен пуртат. 

Ондак лекташ сигырен шогышо сӧсна-влак таче шып улыт да ала-молан ӱшыкыштӧ огыл, кечыштак шыранен кият. Ӱдырамаш, «Мӱшкырышт темын дыр» шоналтен, «Кынелза, лекса!» воштыр дене нуным тӱкалтыш, а нунышт изишак эҥыралтыме йӱкым луктыч да ыштат тарване. «Мо, ала черланышда?» - лӱдын, йӱкынак йодо, пуйто айдеме улыт.

Уке, огыт тарване, йӱкымат огыт пу, нелын шӱлат, кечыште коваштышт йошкарген пытен. Азап! Суртышто марийжат уке, Виче воктек трактор дене пырня шӱдыраш каен. Эре тыге, марийже иктаж вере кая веле, озанлыкыште могай-гынат экшык лектеш.

«Ынде мом ышташ, черланеныт, коеш. Колен колтымешкышт, шӱшкылаш кӱлеш... Шӱшкылашыже-шӱшкылаш, но тынар шылым куш чыкаш? Вет кок кугу сӧсна.

Уке, ондак вольык першылым, Миксон чӱчийым, ӱжман. Тек ончалеш, ала тӧрланат. А шӱшкылашак перна гын, шылже дене мом ыштыман? Чу, эргымым пошкудо-влак деке йодаш колтем. Ала пайрем вашеш шылым налыт? Чыланат шорыкым шӱшкыл шуктен огытыл вет. А шке першыл дек каем», - Лена, шке семынже йӱкынак шонкален, пӧртыш пурыш.

Микале кочкын лектын, уэш ушмен сомылаш кайымеш, газетым лаштыклен шинча. А аважын кочмо нерген шонымашыже чоҥештен каен, ынде тудым вес сомыл тургыжландара. 

- Микале, сӧснам шӱшкылнена, пошкудо-влаклан увертарен тол. Шыл кӱлеш гын, ик-кок шагат гыч ведраштым але кӱмыжыштым кучен толышт.  Мый Миксон паваетым ӱжаш каем, а тый кызытак коштын савырне, - каласыш эргыжлан.

Миксонат ӱжмылан, сӧрвалтарыде, вашке гына почешыжак толын шуо. Эм аптечка деч посна кӱзӧ ден кандырамат налын. Кӧ пала, ала чынак шӱшкылаш логалеш... 

- Йӧра, ончыкто, кушто сӧснат-влак, - каласышат, Ленам ончыко колтыш. 

- Сӧсна чер огыл гын, йӧра ыле, - тургыжланен кутыра Лена. 

- Ончалына, вара пале лиеш. Ала арам ойгырет, - лыпландарынеже Миксон. 

Пурен шогальыч, а сӧсна-влак, кузе киеныт, тугак кият, утларак веле йошкаргеныт. Миксон сӧснам тӱкалтышат, нунет нойышыла веле эҥыралтышт. Вара шинчаштым почын ончале, капыштым кидше дене тӱкалтыш, шӱлышыштым колышто. Озавате ӱмбакыже ӱшанен, сӧрвален онча.

Вольык першыл отар печеш эҥертен шинчат, ик жап шонкалыш да Ленан велыш савырналын йодо: 

- Тый эрдене сӧснат-влаклан кочкаш мом пыштенат ыле? 

- Ну, мом? Кечын мом пыштем, тудымак - шолтымо апырам. А теҥгече сабантуй пайремлан кӱмышкам шолтенам ылят, кодшо ружым нунын кочкыш печкешкышт оптальым. Ала кӧргыштым йӱлатен? - лӱдын йодо.

- Ну, аракам шолтымек, шӱшкылаш тӱҥалмеш, кид ынже чытыре манын, ик стаканым темен лук. Теҥгече шукырак лийынат, вуй коршта, кид чытыра. 

Озаватылан кызыт подылаш йӧратыше дене чеҥгесыман огыл. Тыгай жапыште, мом йодыт, тудым пуэт. Суртышкыжо чоҥештыме гай пурен кайыш да тугак писын кидешыже шинчавӱд гай яндар кочывӱдым нумалынат лекте.

- Тамлен ончал, эм лийже, - пагален, Миксонын кидешыже кучыктыш. Тудыжо шалт нӧлтал колтыш.

- Мый колонка гыч кок ведра вӱдым кондем, тый кугурак тошто лапчык-влакым ямдыле, - каласен, вӱдлан ошкыльо. - Лена, аракат сай, но изиш гына вуйыш кӱзен ыш шу, адак шӱдӧ граммым гына лук але, - пелештыш, ведра-влакым конден шындымекыже. 

Озавате тыгай жапыште тореш лийын кертеш мо? Шӱдӧ граммет лектын шуо веле, першылет нӧлталынат колтыш.

Арака Миксон вуйышто шке вержым налмеш, печеш эҥертен шогале:

- Лена, аракам йодмемлан ит сыре, а сӧснат-влак нимат лийын огытыл, таза улыт. Кӱмышка апырам кочкын руштынытат, патыр омо дене малат. Варарак помыжалтыт. Волешышт вӱдым пыштен ямдыле. Мокмыран улыт, йӱмышт шуэш. А кызыт, ямдылыме лапчык-влакым нӧртен, нуным левед. Уке гын, шокшо пера, - каласен, лектын ошкыльо.

Лена, тидлан куанен, сӧсна-влакым леведе. Оралтыш лекме жаплан Микале эргыжат пӧртыл шуо. 

- Авай, кандаш суртыш пурен каласышым, кок шагат гыч шке ведрашт, кӱмыжышт дене толын шуыт, - вигак лывырдатен пуыш.

А Лена ындыже кычкыралынак воштыл колтыш. Тудо тыгай поро мучаш лиеш манын шоненат огыл. 

- А ындыжым, эргым, пошкудо-влаклан уэш шижтарен лекташ кӱлеш. «Авай сӧснам шыжым гына шӱшкылына, вучалтыза, вуеш ида нал манеш» ман. Уке гын, шоякыш лектына, эргым. Сай огыл гынат, каласен лек. Сӧсна тынар вашке руштеш манын, кӧ шонен? - эргыжым ӧндалын, ӱпшым шыман ниялтыш.

Вучыдымо ойго деч утлышо ӱдырамаш пӧртӧнчыл тошкалтышыш каналташ шинче. Ындыже тудо, кӱмышкам шолтен, апыражым сӧсналан пукша гынат, ойгеш возын ок куржтал. «Айда малышт, кушкышт, нелырак лийыт», - веле манеш.