Вес эллаште кузе пайремлат?

Людмила ЯМУРЗИНА, Мишкан селаште шочын, Бирск пединститутым тунем лекме деч вара Эстонийыште докторантурышто тунемын, этнологий дене философий наука доктор. 2014-ше ий гыч Таллин оласе «Марий ушемым» вуйлата.

- Эстонийыште идалык мучашысе тӱҥ пайрем - Рошто. Роштолан ныл арня але ныл адвент (лат. гыч - толмаш) ончыч ямдылалташ тӱҥалыт - пайрем шумеш, кажне рушарнян ик сортам чӱктат. Пӧртлаште кожым шогалтат, окна-влакым сӧрастарат да мут колыштшо икшыве-влаклан гном-влакын йӱдым носкиэш кӧстенечым пыштен кодымыштым вучаш тӱҥалыт.

Эстонийыште Роштом 24 декабрь йӱдым пайремлат. Ты жаплан суртыштым эрыктен, моторландарен шуктат. Ожно пӧртым олым гыч ыштыме арвер дене сӧрастареныт, шуко ешыште ты йӱла кызытат аралалт кодын. 

Пайремлан тутло калык сийым: вӱр соктам, кавун салатым, сӧсна шыл гыч шерывӧчыж соусан жаркойым, тушитлыме ковыштам - ямдылат, киндым, олма когыльым ыштат.

Рошто Кугызат (Йӱштӧ Кугыза) Рошто йӱдым пӧлекым конда. Тиде шке еш дене ласкан палемдыме пайрем.

А У ийым эстон-влак светский, совет жапым шарныктыше пайремлан шотлат.

Южо теорий почеш Европышто илыше шуко калык пайремже-влакым телым кечын эн ӱлнӧ улмо жапше гыч шотлаш тӱҥалын. Тиде Марий Шорчол (Шочйол, Шартял, Шачъял, варарак - Шорыкйол), эстон jõulud, финн joulu, католик-лютеран тӱняште Рошто да молат.

«Нине мут-влакын семантический анализышт тыгат ойлаш амалым ышта: «шоч», «шач» - тиде «шочшо», «шачшы» причастий-влакын кӱчык формышт, рушлаже - «рожденный»; «йол», «ял», «jõul», «joul», «jul» родо-тукым финн-угор (эстон, финн), тыгак швед да норвег йылмылаште «У ий» - «Новый год» манме лиеш. Тыге, Шорыкйол, Шочйол, Шачъял «Шочшо у ий» - «Рожденный новый год» манмым ончыктат да у жап шочмо, кече кужемме, а марий калыкын палыж почеш эше эҥерыште вӱд кылмыме, маскан вес велыш савырнен вочмыж дене кылдалтыныт», - воза культурологий доктор, профессор Галина Шкалина «Традиционная культура народа мари» книгаштыже.