Эн саклыме кагаз дене пӧртыл шуын

Кугу огыл сурт кӧргысӧ пырдыжыште изи рамкым ужымат, рамке кӧргысӧ кагазым лудаш тӱҥальым. «Тиде «Патриотын сертификатше», итальян йылме дене возымо. Кидпалыже гына маршал Александерын. Мыланем Йӱдвел Италийыште партизан лияш пӱрен улмаш, - умыландарыш павай. - 1942 ий шошым Харьков ола воктен пленыш логальым. Кызытат аптыранем. Операций сайын гына тӱҥале. Ала утларак тыршен кудалтенна, ончык писын шӱшкылтынна да авыралтынна… «Харьков подыш» логалше-влакым чыланнамат Умань ола воктеке намиен темышт. Вӱд да кочкыш деч посна кече йымалне кучен орландарышт. Икмыняр арня гыч чумыр тӱшка гыч еҥ-влакым посна ойыркален погаш тӱҥальыч. Мыйымат тӱкален-тӱкален наҥгайышт. Ошкылмо годым, ик пӧръеҥын шуен шичме йолешыже шӱртнен, ончыко шуҥгалтым да марла аватмутым каласен колтышым. «Мом сӧйгет, Бикбай?» - тудат марла пелештыш. Ончал колтышым гын - Тошто Чикей марий шинча. Но мутланен ышна керт. Адак перкален-тӱкален, ончыко ошкылтышт (Тошто Чикейыште илыше-влак деч йодыштым. Нуно пленыште лийше Баймырза Токмурзиным гына шарналтышт. Кӧ пала, можыч, тудак лийын. Павай дене мутланымылан ынде 55 ий эртен. Лӱмжымат ойлен дыр, монденам). Ойырен налме еҥ-влакым, кудашыктен, чиемым шокшо пӧлемеш коштен, ӱпым машинке дене нальыч, мушкылташат йӧн лие. «Мемнам мӱндыр корныш ямдылат чай», - ойленыт шке коклаштышт пленыште улшо-влак». 

Бикбайын кайышаш корныжо чынак кужу лийын. Тудым Йӱдвел Италийыш, Альпы курык воктек, намиен шуктеныт. Бикбайлан имне-влакым ончаш пӱрен улмаш. Имне немыч-влакын эн ӱшанле транспортышт лийын. Чодыра ден курык коклаште аҥысыр йолгорно дене имне дене гына коштын кертыныт. «Мӱшкыр теммеш огыт пукшо гынат, кид дене огыт шу ыле. Мый чыла сомылым шуктен ыштенам: имне-влакым жапыштыже пукшенам, йӱктенам, олыкышто кӱтенам, вӱдыштӧ йӱштылтенам, эре арун кученам», - ойлыш Бикбай павай. 

Икана олыкышто имньым кӱтымыж годым чодыра кокла гыч ик пӧръеҥ лектын шогалын. Павай дене мутланен огытыл - йылмым палыдымылан кӧра икте-весым умылаш лийын огыл. Эрлашыжым чодыра гыч кок еҥ лектын - ончыч толшо пӧръеҥ да весыже - руш еҥ. «Мыланна транспорт - имне - кӱлеш. Союзник-влак парашют дене мыланна саркуралым, кочкыш-йӱышым кудалтат. Нуным вачеш пыштен шупшыкташ ок лий. Садлан имнет-влакге мемнан дек куснаш йодына. Ик кастене тыйым тӱшкан вашлийына. Маршал Александерын войскаже тушманым Кечывалвел гыч Йӱдвелыш ишен толеш. А ме, партизан-влак, нунылан полшышаш улына. Тушманым садикте сеҥена», - каласеныт нуно. 

Палемдыме кечын имне-влакым кӱлеш вере намиен шуктымек, партизан-влак чот йывыртеныт, ура чонан итальянец-влак Бикбайым южыш кышкеныт, тудлан кок кугу мешак итальян оксам кучыктеныт. Тудо кечынак Бикбайлан «Борис» лӱмым тушкалтеныт. 

Бикбай, сар пытымеш, партизан-влак радамыште лийын. Мутшо гыч, Болонья, Верона, Модена да моло олам тушман деч эрыкташ полшен. Оксажым партизан йолташыже-влак дене пырля кочкыш-йӱышлан кучылтыныт. 

«Патриотын сертификатше» павайын мӧҥгӧ пӧртылмӧ корныштыжо эн саклыме кагаз лийын. «Особист-влак тыге ышт пижедыл, но садиктак шекланалтын. Кагаз колымаш деч утарен кодыш, манаш лиеш», - каласыш мутланыме годым.

Бикбай павайын илышаш кечыжым медик семын мыят шуяш тыршенам. Но, чаманен каласаш логалеш, медицинат чылаж годым полшен ок керт. Джузеппе Гарибальдин мландыжым тушман деч утараш полшышо патриотын ӱмыржӧ тудо ийынак кӱрылтӧ.