Все новости

Рейхстагеш шке кидпалыжым коден

Илиш районышто Ошвиче эҥер серыште верланыше шып, тыныс лук уло - тиде Марин ялна. Тышке, у верыш, еҥ-влак 1928 ийыште куснен толыныт. Тылеч ончыч Чуй-Атасево ял лишне иленыт - тудо вержым варажым «тошто мланде» манаш тӱҥалыныт. Лач тушто 1909 ий 15 январьыште Тимирша Пеймурзинович Пеймурзин шочын. 1922-23 ийлаште верысе школышто кум тылзе гына тунем шуктен. Но чыла палаш, шонымашкыже шуаш тыршыше лийын, мом ужмыжым эре возен шоген. Тыге шушаш тукымжылан ятыр уверым возен коден. Чыла тидым лудын да шымлен, фильмымат ямдылаш лиеш докан. А Кугу Сеҥымашлан 80 ий теммым палемдыме идалыкыште сар нерген мом серен кодымыжым палаш оҥай, шонем.

Тачысе Марин ял. Авторын колтымо фото-влак.
Тачысе Марин ял. Авторын колтымо фото-влак.

1941 ий 10 августышто Тимирша Пеймурзинович, 5 икшыван ешыжым коден, шке кумылын сарыш каен. 1941 ий 1 ноябрьыште 945-ше гвардейский стрелковый полк дене пырля Ленинградым арален.

Фронтовой корныжым шарналтен, Т.П. Пеймурзин тыге возен: «Тудо ийын телым 40-43 градус мартеат йӱштӧ лиедыш. А ме чодыраште лумышто киенна. Кузе лие, туге землянкым ыштышна, но олташ огеш лий, шикш темеш ыле. Но, нелым-йӧсым чытен, салтак-влак обороным лӱдде кученыт».

Ялысе тыглай рвезын моштымашыжым аклен, Тимирша Пеймурзиновичым отделений командир-влакым ямдылыме курсыш колтеныт. Кӱчык курсым тунем лектын, полкыш пӧртылмек, нуным товарный вагон-влак дене Калининский областьыш (кызыт - Тверской) колтеныт. Немыч авиаций кӱртньыгорным, поезд-влакым бомбитлымылан кӧра йолын ошкылашат верештын, кунамже суткалан кок шагат веле каналтен шуктеныт. Тыге 5 декабрьыште фронтын ончыл линийже дек миен шуыныт, а 6 декабрьыште Калинин ола деч 4-5 километр ӧрдыжтӧ ий дене Юл эҥерым вонченыт да Дубровка села лишне обороным налыныт. Кылме мландым кӱнчышашлык лийын огыл, садлан лумым кӧргыч возаш да тушеч лӱйкалаш верештын. 

Кредалмаш годым Тимирша Пеймурзинович сусырген. Шаланыше монча велыш нушкын миенат, тушто санитар сусыр вержым пидын. Пуля, упш вошт лектын, вуйыш логалын улмаш. Эрлашыжым волгыжмо годым тудым санбатыш, а тушеч Ивановский областьысе Юревец оласе госпитальыш колтеныт. 

1942 ий 5 январьыште, пареммек, Т. Пеймурзиным Ярославль олаш санинструктор-влакын курсышкышт тунемаш колтеныт. Тыге 1942 ий 1 апрель гыч Калининский областьысе Холмы олаште 22-шо армийын составыштыже санинструкторлан служитлен. Олан ик мучашыже мемнан-влакын кидыште лийын, а вес мучаштыже немыч-влак озаланеныт. Тунам кажне урем да кажне пӧрт верч тале кредалмаш-влак каен шогеныт. Кажне кечын 20-30 салтак сусырген. Нуным тушманын тулжо йымач лукташ да утарен кодаш манын, 1-2 километр дене шӱдырен нушкаш верештын. Но садак ола гыч немыч-влакым поктен луктын кертыныт.

Ик вер гыч весыш куснымышт годым 70-90 километр коклаште ик тӱз ялат, ик тӱз суртат лийын огыл. Чыла шалатен да йӱлатен пытарыме улмаш. Пожар олмышто коҥга-влак гына тулыкла койын шогеныт.

Тимирша Пеймурзинович, нелын сусыргымек, 1944 ий 4 февраль гыч 1945 ий 6 январь марте госпитальыште эмлалтын. А 17 январьыште тудын служитлыме 151-ше гвардейский стрелковый полк наступленийыш тарванен, шеҥгек чакныше тушманым талын поктен. Польшым эртен, Германийыш пуреныт, Одерым форсироватленыт. Йӱдшӧ-кечыже наступатлен, 22 апрельыште Берлиныш миен шуыныт. Туштат немыч фашист-влак дене ятыр кредалмаш лийын. 1945 ий 2 майыште Берлин тичмашнек Йошкар Армийын кидыш куснен, а 9 майыште чылан, куанен, Сеҥымаш кечым пайремленыт.

Тунам шуко салтак пеле шаланыше Рейхстагын пырдыжешыже кидпалыжым пыштен. Тимирша Пеймурзинович Пеймурзинат тушан шке кидпалыжым коден.

Т. Пеймурзин мӧҥгыжӧ 1945 ий 5 ноябрьыште пӧртыл шуын. Оҥыштыжо ятыр орден ден медаль чолгыжыныт. Тудо ийынак 10 декабрьыште пашаш лектын да ӱмыржӧ мучко колхозышто тыршен пашам ыштен. 

Т. Пеймурзин 1989 ий 18 февральыште илыш гыч каен. Ныл ӱдырым да эргым йол ӱмбак шогалтен. Шкеж деч вара волгыдо шарнымашым коден. А кызыт тудын кугезе уныкаже, военный офицер, СВО-што салтак корным тошка.

Автор: М. ШАРИПОВА. Илиш район.
Читайте нас