Лӱжмäнтай

Февральыште лекше «Чолманыште» «йӱшӧ» пий нерген лудын лектымат, изи годсо историй ушеш возо. Газетысе пийын тӱсшӧ, шинчаончалтышыже, лӱжмäнтайлыкше мемнан изи годсо пийналан ушаген. Но мемнан пийын капыштыже ош палыже лийын огыл, чӱҥ-шеме, пеш поро да ушан ыле.

Шыже. Мый тунам кумшо классыште, шольым икымшыште тунемынна. Ик кече «Агент» манме еҥ ял мучко тӱрлӧ настам поген коштын, кычкыме имньын орвашкыже оптен. Кычкырен эртен: «Тряпки, бумага, кости, цветы!»

Шольым лу-влакым ятыр поген ямдылен улмаш, шке наҥгаен ыш сеҥе, мый полшышым. Авана почешна кычкырен кодо: «Акшылан модышым ида пого, уло гын, тетрадьым, карандашым, ластикым налза!»

Ме тугак ыштышна. Тӱрлӧ настам поген коштшо агент ала-молан мыланна эше ик пряник дене кучыктыш. Йоча-влаклан порым ышташ шонен дыр. Шольым садешак кочкаш тӱҥале, а мый авам деке наҥгаен пӧлаш манын шонен шогем. Тыгодым кидемым нулалме гай чучо. Савырналтышым гын - кугу шем пий шинчашкем тӱткын ончен шога. Пряникемым шуялтышым, тудо эплын гына нале, кочкын колтыш. Мый мӧҥгӧ кожганышым, пий - почешем. Агентет кычкырале: «Бандит, ты куда? А ну, на место!» Пий, озажын мутшым колыштын, орва йымак пурен возо. А мый ӧрын колтышым: молан тыгай поро, лыжга пийым Бандит манын лӱмден?

Вес кечын эрдене школыш каяш лекна гын… Саде пиет мемнан капка воктене шинча. Мый, мӧҥгӧ пурен, мом муым - пийым пукшаш луктым. Кочкат, мемнан почеш школыш мийыш. Тыге тудо мемнан дене илаш тӱҥале. Эр сайын школыш ужатен, урок пытымашеш вашлияш миен. Озаже кок гана кычал тольо, наҥгаен ыш керт, туддеч шылеш ыле. Можыч, Бандит манмыже келшен огыл, кӧ пала…

Ме тудлан вес лӱмым пуна - Лӱжмäнтай. (Лӧзмӧным мемнан дене лӱжмäн маныт). Шошо сайын пунжым шолдыра пу шерге дене шерын, мамыкшым погенна. Авана тиде мамыкым шӱдырен, мыланна пушкыдо шокшо вургемым пидын - перчаткым, пижым, шарфым, косынкым, шальым. Пий мыняр пайдам конден!

Ушан улмыжо вигак палдырнен. Авай чывылан, комбылан лугымым волыш оптен. Тудо вол воктеке миенат огыл, ӧрдыжтӧ ончен шинчен. Чылан кочкын, вол воктеч кораҥмек, кодшыжым пий кочкын, волым нулен-эрыктен шынден, пуйто ала-кӧ мушкын коден. Оралтыш йот вольыкым, ютым пуртен огыл. Шкенан-влак толын огытыл гын, кычал конден. Ушкалым гына колыштарен кертын огыл, молан дыр ушкал тудым эре эргаш тӧчен.

Шошо. Кӱтӱ лектын огыл, садлан курык воктене шорык-влакым шке кӱтена. Кастене пӧртылна - ик пача уке. Мӧҥгеш курык вуйыш кайышна, пият воктенна кудалеш. Тудым, моло шорык лӱдын кертеш манын, кӱтымӧ годым оралтеш кодена ыле. Кӱтымӧ верыш шуна. Пий чашкер коклаш пурен йомо. Куржын мийышна гын… Шорык пача кок пӱкшерме коклаш пижын шогалынат, ни ончыко, ни шойыко лектын ок керт. Ик пӱкшермыжым шупшылын, пачам шӱдырен лукна.

Телым мунчалтымына годым издернам курык вуйыш пийна шӱдырен, а вара пырля шинчын волен. Мемнан дене пырля мунчалташ тудлан пеш келшен.

Декабрь. Кас. Ачана кужаш уке. Партсобранийыш каен. Авана, тудым вучышыла, меж носким пидын шинча. Ме малена. Пийын йыҥысен омсам удырымыжлан авай оралтыш лектеш. Урвалтыжым пурлын, пий тудым уремыш шӱдыраш тӱҥалеш. Капкам почмек, уремыш лектын кудалеш. Вольык-влакым ончалын, тошкештын, авай пӧртыш пураш тарвана. Ты пагытыште пий толын шуэш, умшаштыже - шубинка (межан коваште гыч ургымо пиж). Авана мемнам кынелта. Чиен лекна. Пий - капка деке, ме - почешыже. Авай капкам почо, лекташ тӱҥална, а пий мӧҥгеш оралтыш кудал пурыш. Пум шӱдырымӧ тер деке мийыш, кандыражым пурльо, воктекем шупшын кондышат, кидышкем кандырам пыштыш. Пий ончыч кудале, ме почешыже вашкен ошкылна. Йӱд ояр, кава яндар - якте тылзе онча, мардеж уке, но йӱштӧ шӱргым чывышталеш. Теве ачана койылалтыш: эҥерыште, ий ӱмбалне шинчылтеш. Партсобраний гыч пӧртылмыж годым, эҥер сер гыч волышыжла, йолжо мунчалтен каен да моклештын, вуйжо кӱыш тӱкнен, ушым йомдарен. Пийын шокшо йылмыж дене шӱргыжым нулымо годым ушыжо пӧртылын. Шубинкыжым кудашын, пийлан пуэн.

Теве тыгай поро, пеш ушан пийна ыле. Мый ынде шкеже 77 ияш улам, ӱмырыштем мыняр пийым онченам - тетла тыгайым верештын омыл.

Э. КАМИЛЬЯНОВА.