Репрессийыш логалше йоча

Мыйын авам, Малена Осиповна Вастаева, 1923 ийыште Янаул районысо Тумна ялеш шочын. Ешыже улан лийын, садлан Сибирьыш раскулачитлен колтеныт. Авамым Павасолаште илыше Катя акаже шкеж дек илаш наҥгаен, изинек ончен куштен, чыла сомыллан туныктен. Авам Киябак школышто шым классым тунем лектын. Сайын тунемын, грамотный ыле. Катя акаже фельдшерлан ыштен. Ӱмбал вургемым чыла шке урген чиктен, пошкудо-влак тувырым, пешметым да молым ургыкташ нумалыныт.

Школ деч вара авам колхозышто пашам ышташ тÿҥалын. Вара йолташ ӱдыржӧ ден когыньыштым трактористлан тунемаш колтеныт. Тыге пасу пашаш кычкалтыныт: куралыныт, ÿденыт, тырмаленыт. «Шошо ага годым шинча йоммеш ыштенна. Пасушто будкышто малена ыле. Кӧн можо уло, тудым кочкынна. Эрден эрак уэш пашаш лектынна. Тракторым шке олмыктенна, южгунам апшатыште ачаленыт», - каласкален тудо. Ачаж деч кечын уверым вучен, но нимогай увер лийын огыл. Южгодым чон йӧсыж дене шортынат колтен. 1943 ийыште Катя акаже колен колтен, авам шкетын кодын. Пошкудо шкет ÿдырамаш авамым пырля илаш ӱжын. Тыге когылянышт куштылгырак чучын.

Авамын ачажын изаже Темьян лÿман улмаш. Тудо Казань олаште тунемын. Ту жапыште, йорло да грамотдымо улыт манын, марий-влакым пеш тунемаш налын огытыл. Темьян павай пеш ушан еҥ лийын. Темьян Гайсинович Вастаевым вараже Валериан Михайлович Васильев манын лӱмдаш тӱҥалыныт. Авам тудо тукымжым раскулачитлымылан верч лӱмжым алмаштен манын шона ыле. Валериан павайже авамлан коклан серышым возен, а ик гана посылкым колтен. Тушко икымше номер журналым пыштен. Могай лÿман журнал лийын, ом шарне. Авам тазаж годым тудым шондык гыч луктын лудешат, уэш поген пышта ыле. Толкыналтше шем ӱпан, пондашан пӧръеҥын портретшым ончыктен, «Тиде тендан павайда, кочада лиеш» манмыже изишак ушешем кодын.

Авам 1946 ийыште Калмиямучаш ялыш ачамлан марлан лектын. Ачам Варшава олам утарыме годым снаряд осколко дене контузитлалтын, йол лужо пудырген. Шуко жап Грузийысе госпитальыште эмлалтын. Вара комиссоватлен колтеныт. Ачам ден авам суртым чоҥеныт, кум эргышт да кум ӱдырышт шочын.

1970 ийыште кылымде ковам Тумнаш унала намийыш. Тунам Изилан ден Раман павай-влак коктынат илат ыле. Рая акай Янаулышто ила. Мый чыла шочшынам омат пале. Авам 1968 ий 10 февралеш шӱм чер дене ош тӱня дене чеверласыш. Тунам мый кумшо классыште гына тунемам ыле. Йӧратыме аваем илыш гыч ондак кайымылан пеш чаманем, кажне ийын сортам чӱктем. Тений витлымше гана уштышым.

Тумнашке Валериан Васильевын музейышкыже миен толын, тудын нерген изишак шукырак палаш ой уло.

Л. ИЗИМЕТОВА.