-7 °С
Лум
Чолман в ВКЧолман в ОКЧолман TelegramDZEN
Все новости
Мер илыш
29 Сентябрьыште 2021, 11:51

Ойлалтын гын, пашажат лийшаш

Мишканыште кодшо шуматкечын Марий мер каҥашын «Марий форум» шыже сессийже эртыш, тушто «Самырык тукым да тӱвыра» йодышым тӱҥ семын ойырен налме ыле. Погынымашын тӱшка ужашыштыже Башкортостан Республика Правительство Премьер-министрын алмаштышыже А. Бадранов, Марий Эл Республика Правительство Председательын икымше алмаштышыже М. Васютин лийыныт.

Ойлалтын гын, пашажат лийшаш
Ойлалтын гын, пашажат лийшаш

Посна пӧлкалаште тыгай йодыш-влак дене пашам шуйымо: «Еш, йылме да туныктымаш паша», «Тӱвыра да этнобренд», «СМИ да цифровизаций», «Самырык-влак дене пашам ыштымаш», «Марий йӱла», «Ола да ял». Самырык-влаклан лӱмлымӧ форум ыле гынат, тӱрлӧ районла гыч мийыше-влак коклаште  нунын пеш шагал улмыштым палемденыт. Но тӱҥ йодыш садак йылме, школ, еш, туныктымаш дене кылдалтын. Кызытсе саманыште ты сомылым шуктымаш эн пӱсӧ да кӱлешан, молан манаш гын чылажат: самырык-влакын койышышт, чолгалыкышт, калык йӱла, ял илыш да молыжат - илышын тиде могыржым кӱрылтде эскерыме да вияҥдаш тыршыме деч шога. Садланак йылме, еш да туныктымаш нерген каҥашыме пӧлкаш эн шукын погыненыт да пӱсӧ йодышлам тарватеныт. Форум деч вара делегат-влакым могай шонымаш дене мӧҥгӧ пӧртыл кайымышт нерген каласкалаш йодна.

Э. Иванова, Памаш школын марий йылмым туныктышыжо, Пӱрӧ район: «Форумым организоватлыме шотышто удам каласен ом керт. Весым палемдынем: чыла тиде паша, форумын пунчалже шукталтышт ыле, марий йылмым да литературым туныктымаште ончыко ошкылым ыштена манын ӱшанен кодам. Кеч тиддеч вара мыланна учебник-влак дене полшаш тӱҥалыт ала? Вет 2008-2010 ийлаште лукмо книга-влак дене пашам ыштена, эше тудо кажне йочалан огешат сите. Шкенан секцийын кокымшо ужашыштыже тидын нерген шуко ойлышна, полшаш сӧрышт».
Е. Иванова, Мер Каҥаш вуйлыкын алмаштышыже, Йошкар-Ола: «Кеч-могай форум деч ме сай лектышым вучена. Лач тыште гына, икте-весе дене вашлийын, паша опытнам ужына, радамлена да мо кузе ышталтмым эскерена. Форум самырык тукым да тӱвыра йодышлан пӧлеклалтын ыле, а самырык еҥже моткоч шагал толын. Таче ӱдыр-рвезе-влакым мер пашаш ушаш моткоч неле, да чон йӱлен тыршышыжат шагал. Кугурак-влакым мер илышыште вашталтен толаш самырык-влакым ямдылыме сомыл ок шукталт, садлан тукым гыч тукымыш куснышо кыл лушкен толеш, тыге тӱвыт кӱрлынат кертеш. Сай пашам ышташ йӧнжат, специалист-влакат уке улыт. Икманаш, тургыжландарыше йодыш шуко. Эре ойлена, а паша лектышыже огеш кой. Ойлымашеш да кагазеш веле кодеш. Умбакыжат тыге ынже лий манын, Пошкырт кундемысе самырык-влаклан тений полышым пуаш келшышым: шкемын вуйлатыме мер организацийын уставше да моло документ негызеш мый нунылан Башкирийыште самырык-влакын мер организацийыштым регистрироватлаш йӧным ыштышым».
И. Аптыкаева, «Оҥгырйӱк» фольклор ансамбльын вуйлатышыже, Благовещенск ола: «Ме тиде форумыш коктын миенна ыле, «Тӱвыра» пӧлкаште пашам ыштенна. Мый шкенан илышна да ансамбльын пашаж дене палдарышым. Но тӱвыра пашаште ятыр пӱсӧ йодыш лектын шога. Мемнан семӱзгар дене шоктен моштышо, мураш-кушташ туныктышо специалистна-влак уке улыт, куштымашым шынден огына мошто. Костюмым шке ургена. Садлан мый тыгай темлымашым ыштышым: ӧрдыжтӧ илыше марий-влаклан методический полышым пуаш ала Мишканысе марий историй да тӱвыра рӱдер пелен мастер-классым эртарыше, можыч, районлашке лектын коштшо специалист-влакым чумырат ыле? Гармоньчо, семӱзгар дене шоктышо-влакым ямдылаш, тунемаш колташ йӧным кычалман дыр. Тиддеч посна кузе тӱвыранам вияҥдаш тӱҥалына?»
А. Илиева, БГУ-н Пӱрӧ оласе филиалжын туныктышыжо: «Мемнан секцийна «Еш, йылме да туныктымаш паша» маналтын, тушто кумло утла еҥ лийын. Шукыракшым туныктымаш паша дене кылдалтше кӱлешан йодыш-влакым тарватыме. Марий Элыште шочмо йылмым туныктымо ойыртем нерген пален налаш оҥай ыле. Мемнан республикыштына пошкырт йылмым кугыжаныш йылме семын чыла школыштат тунемыт, а Марий Элыште тыгай сомыл ок шукталт, вес предметла гоч интегрироватлыме семын веле туныкташ тыршат. Мемнан республикыште кажне школышто гаяк учебник ок сите. Тиде йодышым кажне погынымашыште тарваталтеш, но эше паша лектыш уке. Марий яллаште школышто марий йылмым туныктымым чарнаш тӱҥалыныт, мутлан, марий-влак шукын илыме Калтаса районысо кок кугу ялыште - Ӱлыл Качмашыште да Келтейыште - марий йылмым туныктымым чарненыт. Южо вере школжат петыралтеш, ача-ава-влак йочаштым шочмо йылмым тунеммаш деч шке кумылын кораҥдат. Тыгай пӱсӧ йодыш-влакым ала-кузе гынат ворандарен колташ кӱлеш. Кажне марий айдеме шке шочмо йылмыжын ончыкылыкшо нерген шоналтышаш, кертмыж семын шке надыржым пыштышаш. Тунам гына марий йылмынан ончыкылыкшо волгыдо корныш тошкалеш».
Н. Кайниева, 31-ше йочасадын воспитательже, Нефтекамск ола: «Выступлений-влакым колыштын, марий йылмым туныктымаште сӱрет сай манаш огеш лий. Марий Элыште марий-влак рушаҥ пытеныт. Кугезе мландыште улыжат 10,1 процент еҥ марий йылмым шочмо йылме семын тунемме годым чаҥым кыраш кӱлеш. Ава-ачалан «в добровольно-принудительном порядке» заявленийым серыктыман. Уке гын перепись деч вара мемнан нерген мамонт-влак семын шарналтат, «Илен марий калык да колен пытен» маныт. Молан кокымшо йот йылмым тунемаш ава-ача деч нимогай заявлениеш кидпалым пышташ огыт йод? А шочмо йылмым тунемаш подписьым погыман. Кокымшо йот йылмат жапым йодеш, тудат ЕГЭ ден ГИА-лан ямдылалташ мешая огыл мо? Ава-ача-влак икшывыштлан сото телефоным налмышт годым «Эргым але ӱдырем кечыгут тудын дене модаш тӱҥалеш да тунемаш монда» манын огытак шоно, а шочмо йылмылан арнялан 3 шагатым пуаш чаманат. Кунам ме, ава-ача-влак, шонен илаш тӱҥалына да тугакат йолагай лийын кушшо икшывына-влаклан йогыштым поктен колташ полшена?»
Л. Шамыкаева, Усола тӱҥалтыш школын туныктышыжо, Шаран район: «Мыланем форум келшыш. Тау Сергей Карповлан книга-влакым, марла алфавитым, возаш тунемме прописьым ужалаш кондымыжлан. Организатор-влак могырым изиш умылыдымаш койо: мӱндыр район-влак гыч толшо делегат-влак нергенат шоналташ кӱлеш ыле дыр? Пашам тӱҥалме деч ончыч чайым подылаш, иктаж куштылго кочкышым пурлаш буфетысе семын кеч оксала йӧным ышташ гын, сайрак лиеш ыле, вет шукышт 5 шагат эрденак корныш лектыныт. Эше шым умыло: кунам, кушто да кӧлан Яныш Ялкайн лӱмеш премийым пуэныт да молан кечывал погынымаш годым огыл?»
А. Юзукбаева, Чорайысе Я. Ялкайн лӱмеш марий гимназийын марий йылмым туныктышыжо, Мишкан район: «Тиде мероприятий келшен: тӱрлӧ кундемлаште илыше марий-влакым иктыш чумырен, нунын дене вашлийын мутланыме пеш шерге. Тыгак у палыме-влак лектыт, вес кундемысе родына-влак дене келшымаш пеҥгыдемеш, йылмынам арален кодымо шотышто тыршенрак пашам ышташ кумыл шочеш. Но весе тургыжландара: кузе? А тидыжлан мый раш вашмутым шым кол».
Э. Иванова, Памаш школын марий йылмым туныктышыжо, Пӱрӧ район: «Форумым организоватлыме шотышто удам каласен ом керт. Весым палемдынем: чыла тиде паша, форумын пунчалже шукталтышт ыле, марий йылмым да литературым туныктымаште ончыко ошкылым ыштена манын ӱшанен кодам. Кеч тиддеч вара мыланна учебник-влак дене полшаш тӱҥалыт ала? Вет 2008-2010 ийлаште лукмо книга-влак дене пашам ыштена, эше тудо кажне йочалан огешат сите. Шкенан секцийын кокымшо ужашыштыже тидын нерген шуко ойлышна, полшаш сӧрышт».
Е. Иванова, Мер Каҥаш вуйлыкын алмаштышыже, Йошкар-Ола: «Кеч-могай форум деч ме сай лектышым вучена. Лач тыште гына, икте-весе дене вашлийын, паша опытнам ужына, радамлена да мо кузе ышталтмым эскерена. Форум самырык тукым да тӱвыра йодышлан пӧлеклалтын ыле, а самырык еҥже моткоч шагал толын. Таче ӱдыр-рвезе-влакым мер пашаш ушаш моткоч неле, да чон йӱлен тыршышыжат шагал. Кугурак-влакым мер илышыште вашталтен толаш самырык-влакым ямдылыме сомыл ок шукталт, садлан тукым гыч тукымыш куснышо кыл лушкен толеш, тыге тӱвыт кӱрлынат кертеш. Сай пашам ышташ йӧнжат, специалист-влакат уке улыт. Икманаш, тургыжландарыше йодыш шуко. Эре ойлена, а паша лектышыже огеш кой. Ойлымашеш да кагазеш веле кодеш. Умбакыжат тыге ынже лий манын, Пошкырт кундемысе самырык-влаклан тений полышым пуаш келшышым: шкемын вуйлатыме мер организацийын уставше да моло документ негызеш мый нунылан Башкирийыште самырык-влакын мер организацийыштым регистрироватлаш йӧным ыштышым».
И. Аптыкаева, «Оҥгырйӱк» фольклор ансамбльын вуйлатышыже, Благовещенск ола: «Ме тиде форумыш коктын миенна ыле, «Тӱвыра» пӧлкаште пашам ыштенна. Мый шкенан илышна да ансамбльын пашаж дене палдарышым. Но тӱвыра пашаште ятыр пӱсӧ йодыш лектын шога. Мемнан семӱзгар дене шоктен моштышо, мураш-кушташ туныктышо специалистна-влак уке улыт, куштымашым шынден огына мошто. Костюмым шке ургена. Садлан мый тыгай темлымашым ыштышым: ӧрдыжтӧ илыше марий-влаклан методический полышым пуаш ала Мишканысе марий историй да тӱвыра рӱдер пелен мастер-классым эртарыше, можыч, районлашке лектын коштшо специалист-влакым чумырат ыле? Гармоньчо, семӱзгар дене шоктышо-влакым ямдылаш, тунемаш колташ йӧным кычалман дыр. Тиддеч посна кузе тӱвыранам вияҥдаш тӱҥалына?»
А. Илиева, БГУ-н Пӱрӧ оласе филиалжын туныктышыжо: «Мемнан секцийна «Еш, йылме да туныктымаш паша» маналтын, тушто кумло утла еҥ лийын. Шукыракшым туныктымаш паша дене кылдалтше кӱлешан йодыш-влакым тарватыме. Марий Элыште шочмо йылмым туныктымо ойыртем нерген пален налаш оҥай ыле. Мемнан республикыштына пошкырт йылмым кугыжаныш йылме семын чыла школыштат тунемыт, а Марий Элыште тыгай сомыл ок шукталт, вес предметла гоч интегрироватлыме семын веле туныкташ тыршат. Мемнан республикыште кажне школышто гаяк учебник ок сите. Тиде йодышым кажне погынымашыште тарваталтеш, но эше паша лектыш уке. Марий яллаште школышто марий йылмым туныктымым чарнаш тӱҥалыныт, мутлан, марий-влак шукын илыме Калтаса районысо кок кугу ялыште - Ӱлыл Качмашыште да Келтейыште - марий йылмым туныктымым чарненыт. Южо вере школжат петыралтеш, ача-ава-влак йочаштым шочмо йылмым тунеммаш деч шке кумылын кораҥдат. Тыгай пӱсӧ йодыш-влакым ала-кузе гынат ворандарен колташ кӱлеш. Кажне марий айдеме шке шочмо йылмыжын ончыкылыкшо нерген шоналтышаш, кертмыж семын шке надыржым пыштышаш. Тунам гына марий йылмынан ончыкылыкшо волгыдо корныш тошкалеш».
Н. Кайниева, 31-ше йочасадын воспитательже, Нефтекамск ола: «Выступлений-влакым колыштын, марий йылмым туныктымаште сӱрет сай манаш огеш лий. Марий Элыште марий-влак рушаҥ пытеныт. Кугезе мландыште улыжат 10,1 процент еҥ марий йылмым шочмо йылме семын тунемме годым чаҥым кыраш кӱлеш. Ава-ачалан «в добровольно-принудительном порядке» заявленийым серыктыман. Уке гын перепись деч вара мемнан нерген мамонт-влак семын шарналтат, «Илен марий калык да колен пытен» маныт. Молан кокымшо йот йылмым тунемаш ава-ача деч нимогай заявлениеш кидпалым пышташ огыт йод? А шочмо йылмым тунемаш подписьым погыман. Кокымшо йот йылмат жапым йодеш, тудат ЕГЭ ден ГИА-лан ямдылалташ мешая огыл мо? Ава-ача-влак икшывыштлан сото телефоным налмышт годым «Эргым але ӱдырем кечыгут тудын дене модаш тӱҥалеш да тунемаш монда» манын огытак шоно, а шочмо йылмылан арнялан 3 шагатым пуаш чаманат. Кунам ме, ава-ача-влак, шонен илаш тӱҥалына да тугакат йолагай лийын кушшо икшывына-влаклан йогыштым поктен колташ полшена?»
Л. Шамыкаева, Усола тӱҥалтыш школын туныктышыжо, Шаран район: «Мыланем форум келшыш. Тау Сергей Карповлан книга-влакым, марла алфавитым, возаш тунемме прописьым ужалаш кондымыжлан. Организатор-влак могырым изиш умылыдымаш койо: мӱндыр район-влак гыч толшо делегат-влак нергенат шоналташ кӱлеш ыле дыр? Пашам тӱҥалме деч ончыч чайым подылаш, иктаж куштылго кочкышым пурлаш буфетысе семын кеч оксала йӧным ышташ гын, сайрак лиеш ыле, вет шукышт 5 шагат эрденак корныш лектыныт. Эше шым умыло: кунам, кушто да кӧлан Яныш Ялкайн лӱмеш премийым пуэныт да молан кечывал погынымаш годым огыл?»
А. Юзукбаева, Чорайысе Я. Ялкайн лӱмеш марий гимназийын марий йылмым туныктышыжо, Мишкан район: «Тиде мероприятий келшен: тӱрлӧ кундемлаште илыше марий-влакым иктыш чумырен, нунын дене вашлийын мутланыме пеш шерге. Тыгак у палыме-влак лектыт, вес кундемысе родына-влак дене келшымаш пеҥгыдемеш, йылмынам арален кодымо шотышто тыршенрак пашам ышташ кумыл шочеш. Но весе тургыжландара: кузе? А тидыжлан мый раш вашмутым шым кол».
Э. Иванова, Памаш школын марий йылмым туныктышыжо, Пӱрӧ район: «Форумым организоватлыме шотышто удам каласен ом керт. Весым палемдынем: чыла тиде паша, форумын пунчалже шукталтышт ыле, марий йылмым да литературым туныктымаште ончыко ошкылым ыштена манын ӱшанен кодам. Кеч тиддеч вара мыланна учебник-влак дене полшаш тӱҥалыт ала? Вет 2008-2010 ийлаште лукмо книга-влак дене пашам ыштена, эше тудо кажне йочалан огешат сите. Шкенан секцийын кокымшо ужашыштыже тидын нерген шуко ойлышна, полшаш сӧрышт».
Автор:Игорь Губаев
Читайте нас:

© 2024 «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г.

Главный редактор - Губаев Игорь Иванович.

При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна.

Категория информационной продукции 12+

Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен.

Мы в соцсетях:

ВКонтакте - vk.com/cholman

Telegram - https://t.me/cholmantv

Я.Дзен - https://dzen.ru/cholman

ОК - ok.ru/cholmanrb

TikTok - tiktok.com/@cholman.tv

Телефон
Телефон: 8(34783)7-07-97.
Электрон почто
Адрес
Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».
Яндекс.Метрика