Сталинград операцийын участникшылан - 95 ий

Кугу Ачамланде сарын ветеранже Семенка Зайникаевич Зайникаев арняш ик-кок гана урем дене ял кевытыш киндым, моло кочкыш-йӱышым налаш тоям тоялен ошкылеш. 10 мартыште тудо 95 ияш лие. Илышыжым куштылемдаш полшышо социальный пашаеҥ уло гынат, сар ветеран ты сомылым шкеак шукташ тырша. Моланжым умыландараш йодмылан «Школ воктен йоча-влак саламлалт эртат, кайыме корныштем, магазиныште еҥ-влак дене мутланем, яндар южым шӱлем. Шкет шинчыме, могыр нелылык мондалтеш...» манеш.

Семенкан ачаже, Зайникай, колхозышто имньым ончен. Аваже, Паялче, колхозышто тӱрлӧ пашаш коштын. Ешыште кушшо ныл эргат Кугу Ачамланде сарыште кредалын. Валикай ден Семанай шочмо эл верч вуйыштым пыштеныт. Семен ден Семенка фашист-влакым сеҥен пӧртылыныт.

Каласыман, кугу эргым марла Семон, изиракшым Семенка маныныт, но возыктымо почеш коктынат Семен лийыныт, ийгот дене гына ойыртемалтыныт.

Нылымше эрге - Семенка (Семен) - 1923 ийыште Кожлаялеш шочын. Калтасаште кандашымше классым пытарымеке, колхозышто пашам ыштен.

1941 ий шыжым Йошкар Армийыш мобилизоватленыт. Алкиныште стрелковый ротышто военный пашалан туныктеныт. 1942 ий тӱҥалтыште 368-ше запасной стрелковый полкыш логалын. 38-ше стрелковый полкыш кусарымек, Харьков ола воктен кредалын. Немыч-влак Донбассым, Крымым сеҥен налыныт. Баку нефтяной корным, Кавказым, Сталинград олам налаш тыршеныт.

Семенка Зайникаевичлан Сталинград марте чакнаш пернен, фашист самолет-влак кечын гай бомбитленыт, садлан шукыжым йӱдым чакненыт. Августышто Семенка Зайникаевич Сталинградыште генерал В.И. Чуйковын армийышкыже, 562-шо стрелковый полкыш, логалын, «Красный Октябрь» трактор заводым арален. Тушто танкым, салтак каскым, патроным да моло тӱрлӧ сарӱзгарым луктыныт.

«Фашист-влак Сталинградым руалташ кугу вийым: генерал Паулюсын 6-шо армийжым, генерал Готын танковый армийжым - колтеныт. Олан йӱдвел ужашыжым Волга эҥер марте авалтен налыныт. Сталинград йӱдшӧ-кечыже илаш-колаш кредалын. Тушман трактор завод декат лишемын, но завод пашам ыштенак шоген. Кажне урем, пӧрт верч кучедалмаш талышнен.

Пӧртын ик пачашыштыже немыч-влак, весыште мемнан салтак-влак талын кредалыныт. Немыч салтак-влак, артиллерий мыланна эрыкым пуэн огытыл. Урем дене каяш ок лий, чыла пӧрт, зданий-влак шаланеныт.

Мый У ий вашеш сусыргышым. Снаряд осколко пурла йол коварчым коптарыш.

У ий деч вара, 1943 ийыште, перевязкым ыштен, Камышино олашке наҥгайышт, вара Оренбург областьысе Орск госпитальыште эмлалтым. Июньышто армий гыч комиссоватлышт, Кожлаялыш пӧртыльым», - каласкала сар ветеран.

Семенка Зайникаевич ик идалык шке ялысе тӱҥалтыш школышто йоча-влакым туныктен. Ончыч «Кожер» колхозышто, Каҥгыл, Каҥгыл Кутыр, Кожлаял ушнымек, «Стахановец» колхозышто трактор бригадын учетчикше лийын.

1950-ше ийыште Якутийыш, Алданыш, шӧртньӧ лукмашке пашазе-влакым налме увер шарлен. Семенка Зайникаевич йӱштӧ кундемышке, шӧртньӧ приискыш, каен. Тунемын, пашам ыштен, буровой мастер марте кушкын.

1954-ше ийыште Кожла-ялыш отпускыш толын. Ӱлыл Такияш шочын-кушшо, Ӱлыл Качмашыште туныктышо Мария Савельевнам пелашлан наҥгаен. Мария Савельевна лаборантлан ыштен. Катя ӱдырышт шочын.

Кандаш ий гыч шочмо кундемыш пӧртылыныт. Мария Савельевна Амчемучаш школышто тӱҥалтыш класслаште туныктен, Семенка Зайникаевич колхозышто учетчиклан, плотниклан, кладовщиклан ыштен. Амчемучашыште пӧртым чоҥеныт.

Зайникаевмыт вич икшывым ончен куштеныт. Катя Иваново олаште, Ольга Калегин ялыште, Светлана Казахстаныште, Наташа Екатеринбургышто илат. Визымше икшывышт, Николай, Нефтекамск автозаводышто слесарьлан тырша.

Мария Савельевнан илыш гыч кайымыжлан 22 ий лиеш. Семенка Зайникаевич шкетын ила. Николай эргыж ден пелашыже толын коштедат, пакчасаскам, пареҥгым шындаш, пӧртым эрыкташ полшат. Семенка шкежат жапым яра ок эртаре: шорыкым, чывым ашна.

С.З. Зайникаевым 1-ше степенян Отечественный сар орден, «За победу над Германией» да юбилей медаль-влак дене наградитленыт. Сталинградысе военный операцийыште лийше-влак гыч Калтаса районышто шкетын кодын. Тиде кредалмаш эртымылан шукерте огыл 75 ий теме. Семенка Зайникаевичым Сеҥымаш кече годым Калтасашке пайремыш намият, йоча-влак дене вашлиймашкат мия. Тудлан пеҥгыде тазалыкым, кужу ӱмырым тыланен кодына.

В. ИВАНОВ.

Снимкыште: С.З. Зайникаев.