Изи пиалымат ужын моштыман

М.Б. Байрамова мемнан Красный Октябрь тӱҥалтыш школышто 1941 ий 15 август гыч пашам ышташ тӱҥалын. «1937-1941 ийлаште Эльян педучилищыште тунемым. Согыш тӱҥалме ийыште Октябрь тӱҥалтыш школыш пашам ышташ колтышт. Мый элым аралаш кайыше Асылгарай Комурбаевым алмаштышым. Самырык ӱдыр ыльым. Опытем уке, 4 классым шкетлан туныктыман. Опыт гына мо? Туныкташ книга, возаш тетрадь, перат, чернилат уке ыльыч. Кӧн тошто книгаже лийын, корно коклаш возен. А чернилам шӱч гыч ыштен тӧченна. Телым школышто йӱштӧ, олташ пу уке. Шыжым-шошым тунемше-влак дене шурно кылтам нумалаш, пырче погаш, кеҥежым шӱкшудым кӱраш коштынна. Йоча-влак пӧртыштӧ шужен ынышт шинче манын, пасу воктен кочкаш шолтат ыле. Тушто изижат-кугужат мӱшкырыштым теменыт. Изи йоча-влакат кертмышт семын аваштлан полшеныт, вет согыш тӱҥалтыштак шуко йоча ача деч посна кодо. 1941-42 ийлаште 36 ӱдырамаш, 3-4 пӧръеҥ - нуныштат я черле, я инвалид - ыльыч. Южгунам мӧҥгӧ пашажым ыштыде толшо йоча ӱмбак ончалат, а тудо вуйым сакен шога. Шкежат савырнет да, тудым чаманен, шинчавӱдым ӱштылат. Согыш пагыт неле ыле», - каласкалыш Майтена кокай.

Неле гынат, чыла йӧсылыкым сеҥен, 1946 ий марте ялысе йоча-влакым туныктен. Умурак паваймыт дене илен. Сарыш кайыше Умурак павай Калеза кокайлан возымо серышыштыже эре тудын нерген йодыштын.

1946-48 ийлаште Майтена Байрамовна Анач школышто тӱҥалтыш класслаште туныктен. Тиде ийынак Лапкашор ялыш Тимиргази Тимербаевич Тимирбаевлан, сар гыч пӧртылшӧ офицерлан, марлан лектын. Тулеч вара 1972 ий марте, пенсийыш кайымеш, Лапкашор школышто тыршен.

Майтена Байрамовнан шольыжат, Илья Байрамович, Анач кандашияш школышто завучлан ыштыш. Районышто пагалыме туныктышо. Майти акаже Казаньыште медучилищым тунем пытарен, фронтовой госпиталь дене пырля Берлин марте шуын. 1945 ий деч варат эше вич ий Берлиныште служитлен. Тушто Башкирий гыч улшо офицерлан марлан лектын. Ешараш лиеш, кызыт Благовещенск оласе школышто туныктышылан ыштыше, мурызо семын палыме Роман Мусагитов - Маня шӱжаржын уныкаже.

Темыргазе павай ден Майтена кокай 4 эргым да 2 ӱдырым ончен куштеныт. Ынде икшывышт шкештат шукертак коча-кова лийын шуктеныт. Майтена кокай поян айдеме: 14 уныкаже да 15 кугезе уныкаже улыт.

Кокай Женя эргыже да шешкыже пелен ила. А 90 ийым темымеш, шкетынак (Темыргазе павай 1980 ийыште колен) ушкалым, шорыкым, юто-вусым ашнен. «Тарванылат гын, илет. А ушкал, шорык верыште шинчаш эрыкым огыт пу, садак тарватат. Ломыж шогаш тӱҥалыт гын, пошкудо-влак ончылно вожылмаш», - ойла шоҥго ӱдырамаш.

Кеч-кӧнат пиалан жапше уло. Тиде - самырык пагыт. Майтена кокайын мӧр пагытше Илиш район Красный Октябрь ял дене кылдалтын. Неле улмаш, чияш да кочкашат ситен огыл дыр, но тиде жапшым эн пиалан семын шарналтен да йочаже-влакланат чӱчкыдын каласкален. Сагынымыж годым «Эх, саде Октябрьыш миен, икте декат ом пуро гынат, ялым савырнен, Тукмат корем дене каен, тумержым ончен лектын, пӱя вӱдшӧ дене шӱргем шӱялтен толаш ыле» манме шомакшым алят колаш лиеш. Пиал вет пеш кугу ок лий. Но тиде изи гына пиалымат уло чон дене ужын, тудлан куанен моштыман.

Майтена Байрамовнан йодмыжым шуктен, Женя эргыже Октябрь ялышкат унала конда. Тунам тудо, чалемше тунемшыже-влакым ужын, уэш самырык жапышкыже пӧртылеш.

Ф. БАЙТУКОВ.

Снимкыште: М.Б. Байрамова кызытат газетым шинчалык деч посна лудеш.