Пайрамал кочана эре шӱмыштына

Ме ешыштына Пайрамал Кугубаевич Кугубаев кочана нерген тымарте нимом пален огынал. Ме ожсекак тудо сар корныш каен да увер деч посна йомын манын шонен коштынна. Шочмо ялыштына кочанам палыше кугурак еҥ-влак ойленыт: «Кочада пеш ушан, шотан, поро еҥ ыле. Сар корнышто ӱмыржӧ лугыч лийын дыр, садлан пӧртылын ыш керт». Кочана могырым шочшына-влак чыланат ош тӱня дене пеш эр чеверласеныт, садлан тудын нерген йодаш нигӧ дечын лийын. Кочамын пелашыже, Атналче кована, да нунын Люба ӱдырышт, мемнан авана, 1967 ийыште пеш нелын черланеныт да поче-поче ӱмыр лугыч вес тӱняш каеныт. А ме, куд, ныл, кок ияш да кок тылзаш ныл икшыве, ава деч посна кодынна. Мемнам ачана, кочана, кована да изавана (1968 ийыште ачамлан марлан толын) пырля-пырля ончен куштеныт, йолӱмбак шогалтеныт. Ме порылыкыштым, ныжыл кумылыштым, мемнам ончен кушташ тыршымыштым эре шарнена, нунылан тауштена. Кийыме мландышт пушкыдо лийже!  

Илен-толын, илышна саеме, меат кугемынна. Туге гынат Пайрамал кочана нерген нигӧ нимом ойлен кертын огыл. Вашке чыла суртыш электричество, телефон, радио, варарак телевизор толын шуыныт. Шукерте огыл интернетат илышым куштылемдыш. Интернетлан кӧра ме кочана нерген пешак вучымо уверым кычал муын кертна. 

Пайрамал Кугубаевич Кугубаев 1911 ийыште Пӱрнӱш ялеш шочын. 1935 ийыште Атналче ковам (Такия ӱдыр) дене ешым погеныт. 1936 ийыште Люба ӱдырышт шочын. Ушан-шотан улмыжлан кочамым ялсовет председательлан шогалтеныт. Тудо Йошкар Армий радамыште Дальний Востокышто служитлен. Кугу Ачамланде сар тӱҥалмеке, 1942 ий 15 октябрьыште кочамым Сталинград фронтыш колтеныт. Нуно моло салтак дене пырля 1943 ий 2 февраль марте Сталинградым араленыт. Варарак Пайрамал кочана 288-ше гвардейский стрелковый полкыш логалын. Тиде полкышто тудо сержант марте кушкын. Ушан-шотан сарзе улмыжлан кочамлан противотанковый ротын (ПТР) отделенийжым вуйлаташ ӱшаненыт - командирлан шогалтеныт. Нунын полкышт Курск ола воктене кугу кредалмашыште лийын. 288-ше гвардейский стрелковый полкын командирже, гвардий майор Аглицкий 1943 ий 14 июльышто тыге возен: «В боях под деревней Мясоедово Белгородского района Курской области Кугубаев 7.07.43 г. сам лично из ружья ПТР подбил два танка противника и был тяжело ранен. Представляется к правительственной награде, ордену «Красная Звезда».  

Кочам пеш нелын сусырген, госпитальыш логалын. 1943 ий 11-ше июльышто ӱмыржӧ лугыч лийын. Тудым Курск областьыштак Миндаловка хутореш тоеныт. Ме кочанан подвигше дене кугешнена. Икшывына ден уныкана-влаклан тудым шарнен илаш сугыньлена. Пайрамал коча мыланна герой улеш. Тудо сулен налме наградыжым кидешыже кучен шуктен огыл гынат, ме тыге каласена: «Пайрамал кочай, Шочмо элна тыйын подвигетым кӱкшын аклен, Йошкар Шӱдыр орден дене палемдаш шонен». 

Тиде статьям возымем годым шӱмем чот кӱлткен, а вуйыштем тыгай шонымаш пӧрдын: «Госпитальыште кийымыж годым кочам мо нерген тургыжланен, мо нерген шонкален? Ала вуйушыж дене кайык семын шочмо мландышкыже чоҥештен миен савырнен, йӧратыме пелашыжым да изи чон падыраш ӱдыржым ӧндалын-шупшалын да, вашкерак паремын, тушманым эше чотрак кыраш сӧрен?» 

Пайрамал кочай, кугу тау тылат! Тушманым сеҥаш, Сеҥымаш кечым лишемдаш тыят кугу надырым пыштенат. Тыйын ик ӱдырет гына лийын гынат, ныл уныкат, кандаш кугезе уныкат, латшым кугезе-кугезе уныкат уло. Кочай, тыйын поро кышат мланде ӱмбалне нигунам ок йом! Пайрамал кочанан поро чонжо, поро кышаже мемнан вуй ӱмбалне моло салтак-влакын чонышт дене пырля ош шулдыран йӱксӧ семын чоҥештылеш!