Ик еш гыч шымытын элнам араленыт

1418 кече шуйнышо сар 1945 ий 9 майыште Берлиныште пытен. Но тиде сеҥымаш верч элна пеш кугу акым тӱлен. Мыйын шочмо-кушмо Нерге ялем гыч 100 утла еҥ шочмо элнам аралаш каен, нунын кокла гыч пелыже кредалмаш пасуэш вуйжым пыштен.Кугу Отечественный сарыште мыйын кугезе кочам, тудын шольыжо ден изаже-влакат - ик еш гыч шымытын - элнам араленыт. Мыйын кугезе кочам, Сайнуш Гаре-евич Гареев, самырык жапше да сар жапысе илыш корныж нерген икшывыже ден уныкаже-влаклан ятыр гана ойлен. Но мый шкеже кугезе кочамым ужын омыл, тудын нерген кувавамын ойлымыж гыч гына палем.Кугезе кочам кугу ешыште шочын-кушкын. Ешыштышт латик икшыве лийын - Калий (1886 ийыште шочын), Салий (1892), Айсуло (1894), Саляй (1896), Салиш (1899), Салек (1904), Саликай (1906), Салмиян (1908), Сайнуш (1910), Сайнаш (1912) да Эрсуло (1915). Гареевмыт еш - ялыштына кугу тукым-влак кокла гыч иктыже. Тукымышто чыланат, манаш лиеш, пеҥгыде кап-кылан, ушан, пашам йӧратыше лийын кушкыныт.

Сар тӱҥалмеке, Сайнаш, Саликай, Салиш, Салек, Салмиян, Саляй шочмо элнам аралаш каеныт. Калий ден Салий уже шоҥгырак лийыныт. Тушман дене тыгак Салийын Сайсан эргыжат кредалын. Тудо 1942 ий 14 августышто фронтыш каен. Саликайлан, Салмиянлан да Саляйлан шочмо кундемышке пӧртылаш пӱрен огыл улмаш. Нуно кредалмаш пасуэш вуйыштым пыштеныт.

Эн ончыч Сайнашлан повестка толын. 1941 ий 21 июльышто тудо моло призывник-влак радамыште шоген. Суртыштыжо кокымшо йоча дене нелашан ватыже, кок ияш ӱдыржӧ да 73 ияш аваже кодыныт. 1941 ий июль гыч 1942 ий август марте 18-ше посна мотострелковый бригадыште служитлен. 1943 ий декабрьыште нелын сусырген да эвакогоспитальыште киен. Эмлалт лекмек, 16-шо посна ече бригадыш колтеныт. Тушко 20 - 35 ияш пеҥгыде тазалыкан да виян, ече дене сайын коштын моштышо еҥ-влакым погеныт. 1943 ий март гыч 1945 ий сентябрь марте тудо 15-ше мотострелковый бригадыште миномётчик лийын. Сайнашым 1945 ий 20 октябрьыште демобилизоватленыт. Тушман дене талын кредалмыжлан «За отвагу» (1944), «За победу над Германией» (1945) медаль-влак, 2-шо степенян Отечественный сар орден дене (1987) палемденыт. Сайнаш павай 2003 ийыште колен.

Шуко жапат эртен огыл, 8 сентябрьыште Салмиянлан, 23 сентябрьыште Саликайлан Йошкар Армий радамыш каяш логалын.

Саликайым Ржев районысо Назарово ялеш тоеныт. Тудо Ржев ола верч тале кредалмаште колен. Тиде жапыштак Ржев ола верч кредалмаште Саликайын Салиш изажат лийын, но иза-шольо икте-весышт нерген нимом пален огытыл.

Салишын ийготшо кугурак лийын гынат, 1941 ий ноябрьыште фронтыш наҥгаеныт. Сар жапыште тудо кум гана сусырген. Тале, лӱддымӧ, военный пашам умылен моштышан улмыж дене ойыртемалтын. Младший лейтенант Салиш Гареевым «За отвагу» кум медаль дене (1944, кокытшо - 1945) наградитленыт. Сар корныжо Ржев ола верч кредалмаш гоч эртен да 1945 ийыште Латвийыш шуктен. Тудо сар деч ончычат, сарыштат имньым йӧратен. Ик медальже имньым сайын ончымыжлан, боеприпасым да продовольствийым кӱлеш верыш жапыштыже намиен шуктымылан пуалтын. Сайнаш шольыж дене фронт корным тӱҥалтыш гыч мучаш марте тошкеныт.

Саляй ден Салмиян изашт кушто да кунам колымым ме раш она пале. Кугурак-влак паленыт гынат, ик жап гыч ойлымышт мондалтын, а возен кодаш ушышкат пурен огыл.

Салекын ойлымыж почеш, а тудо сар гыч инвалид лийын пӧртылын, фронтышто, Дон эҥер воктене, тудо Салмиян шольыжым вашлийын. Иза-шольын куанышт нимучашдыме лийын. Нуно шокшын ӧндалалтыныт, но кужу жап мутланен кертын огытыл - Салеклан эҥер вес могырко вончаш кӱлын. Тидым колмеке, Салмиян пеҥгыдын каласен: «Тый тышан код, тыйын олмеш эҥер вес могырко мый вончем. Ялыш таза-эсен пӧртылат гын, вашлиймашна нерген ойло». Нуно чеверласеныт. Салмиян салтак-влак дене пырля пушыш шинчын. Пуш эҥер покшеке шумеке, бомбёжка тӱҥалын. Шольыжо шинчыме пуш ӧрмалген шогалше Салекын шинча ончылныжак пудешталтын. Салек умылен - шольыжо тудын илышыжым арален коден. Тиде историйым тудо, колымешкыже, шинчавӱд йӧре ойлен. Тачысе кечын салтак-влак нерген палаш мыланна тӱрлӧ сайт-влак полшат. Чынак, Салмиянын колымо верже нерген «Сталинградская область, р. Дон, 27.07.1942 г.» манын возымо.

Кугезе кочам, Сайнуш, изиж годымак пел шинчан кодын. Чумыр мобилизаций тӱҥалмеке, тудым армийлан келшыдымылан шотленыт да 1942 ийыште паша фронтыш колтеныт. Тудо Свердловск олаште тыршен. Изаж ден шольыжо-влак дене пырля кредалаш каен кертдымылан чонжо коржын. Но тылыштат пашам ышташ куштылго лийын огыл - йӱдшӧ-кечыже пеле шужен тыршаш пернен. 1943 ийыште кугезе кочам ялыш пӧртылын, но 1944 ийыште уэш паша фронтыш наҥгаеныт.

Сар деч вара кугезе кочам, фронтовик-влак семынак, шочмо ялышкыже пӧртылын. Суртышто тудым ватыже да кум ӱдыржӧ вученыт. Ик жап Сайнуш кочай колхозышто ыштен, варажым сельпошто орол лийын. Кугезе кочам пашам йӧратышан, тыршышан, шкеж дечат, моло дечат пеҥгыдын йодшан лийын. 1947 ийыште нунын Сайпан эргышт - мыйын кочам - шочын.

Тыге Гареевмыт еш гыч куд эрге сарыште, иктыже паша фронтышто лийыныт. Салийын Сайсан эргыжымат шотлаш гын, чылаже кандашын Сеҥымаш кечым лишемдаш полшеныт. Нунын кокла гыч кумытшо мӧҥгӧ пӧртылын огыл.

Аваштлан эрге-влакым (Сакиян кугезе кувавай 1941 ийыште 73 ияш лийын) сарыш ужаташ пеш йӧсӧ лийын. Ныл эргыжым да уныкажым вучен шуктен, каен йомшо икшывыже-влак верч кодшо ӱмыржӧ мучко чонжо корштен.

Сар пытымек, Гареевмыт изак-шоляк, ялыш пӧртылын, ваш келшен да икте-весылан полшен иленыт. Мыйын ешем шочмо элым аралымаште илышыжым да вийжым чаманен огыл. Шкемын кугезе родо-шочшем-влак дене моткоч кугешнем! Ме, самырык-влак, нунын деч чыла шотыштат примерым налшаш улына.

Читайте нас:

Главный редактор - Губаев Игорь Иванович.

При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна.

Категория информационной продукции 12+

Об использовании персональных данных

Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен.

Мы в соцсетях:

ВКонтакте - vk.com/cholman

Telegram - https://t.me/cholmantv

Я.Дзен - https://dzen.ru/cholman

ОК - ok.ru/cholmanrb

TikTok - tiktok.com/@cholman.tv

Телефон

Телефон: 8(34783)7-07-97.

Электрон почто

[email protected]

Адрес

Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».