Куголя ден игыже-влак

Иге-влак чодыра тÿрыштö модыныт. Ик коляигыже чодыраш пурен да корным йомдарен. Тудо кум кече чодыраште кочде-йӱде коштын, вийжат пытен. Нылымше кечыжлан тудым Эчан патыр вашлийын. Эчан тудым чаманен, вет шкежат тораште коштын, шуко нелылыкым чытен. Тудын суртшым осал Тоймет кугыза авалтен налнеже улмашат, тудын деч утлаш полшышо ший пыстылым кычалаш каен.

Эчан коляигым пеленже налын, котомка кӧргышкыжӧ чыкен. Коляиге ырен, каналтен. Эрдене вийым поген помыжалте да шоналтыш: «Тиде шокшо вер гыч лектын куржам гын, адак йомам да шужен коштам. Уке, лучо тышанак кодам, тиде рвезе мыйым утарен гын, тугеже, осалым огеш шоно». Эчан коляиге почаҥылаш тÿҥалмым шижат, тудым тупшо гыч вÿчкалтыш. «Эчан патыр, тый мыйым ит тÿкö, мый суртышкем корным йомдаренам. Наҥгай мыйын илыме верышкем», - сӧрвален каласыш коляиге. «Йӧра, айда лучо коктын пырля ший пыстылым кычал каена, мыланем йолташ лият. Мöҥгö пöртылмö годым мый тыйым илыме верет лишан волтен кодем», - темлыш Эчан, да коляиге келшыш.

Нуно, кугу чодырам лектын, куп дек миен шуыч. Тушто ужавам вашлийыч. Эчан, кугу тоям налын, тудым лÿдыктынеже ыле. «Ит тÿкö мыйым, Эчан, мый тыланет вес могырыш корным ончыктем», - трук каласыш ужава да, тöрштыл-тöрштыл, купын вес мучашкыже миен шуо. Эчанат почешыже тарваныш да тыманмеш кукшо мландыш тошкале.

«Эчан патыр, тиде мый - памаш, - шоктыш воктенже. - Полшо мыланем, мыйын шинчамым поч». Эчан, шуко шоныде, йол йымалныже кийыше кÿм тарватыш. Памаш вÿд кÿшкö шыжалте. Эчан ден коляиге вуй гыч йол марте чывылгышт, но ошкылашышт куштылгырак лие. Вара шер теммеш тамле вÿдым йÿыч. Ик жап гыч памаш деч мÿндырат огыл верланыше ер дек миен лектыч. Эчан колым кучыш. Кол пелештыш: «Колто мыйым, Эчан, мый тыланет каласем, кушто ший пыстылым муаш. Ерын озаже уло - шоҥго патыр, тудо ший пыстылын вержым пала. Тудо тыйым малаш пышташ шона, но тый ит мале!»

Тыге Эчан ден коляиге шоҥго патыр дек миен пурышт. Тудо порын вашлие, пукшыш-йӱктыш да малаш пыштыш. Эчан нералташ тÿҥалмыж годым пылыш воктенже коляигын йӱкшым кольо: «Ит мале, Эчан! Мален колтет гын, ший пыстылым муын огына керт!»

Эчан помыжалте. «Уке, шоҥго патыр, тый мыйым малтен колтен от керт! Каласе мыланем, кушто ший пыстыл кия!» - мане Эчан. Тиде мут деч вара шоҥго патыр йомо. Тудын олмеш юзо шиялтыш толын возо. Эчан, шиялтышым кидыш налын, шокталтен ончыш. Коля чытен ыш керт, шиялтыш сем почеш кушташ тӱҥале. Кенета кÿшыч шонанпыл гай тÿрлö тÿсан юзо кайык пушеҥгыш чоҥештен тольо. Изишак шиялтыш семым колышт шинчыш да уэш каваш нӧлталте. Почешыже пыстылже веле, пöрдын-модын, мландыш эркын волен возо.

Коляиге тыманмеш кудал мийыш да пыстылым кÿш нöлтале. Кечыйол дене тудо шийын-чинчын йылгыжаш тÿҥале. «Ший пыстылым муым! Ший пыстылым муым!» - куанен кычкырале коляиге.

А тиде жапыште коля ака-иза-влак шольыштым кычалаш рÿж тарваненыт. Кок кече да кок йÿд пич чодыра дене ошкылыт. Кумшо кечылан памаш воктеке миен лектыт. Моткоч чот ноеныт, шуженыт. Яндар вÿдым шер теммешке йÿыт, чывылталт лектыт да изиш каналташ возыт. Ты жапыште, южым пÿчкын, ала-кушеч ныжыл шиялтыш сем йоҥгалт кая. Коля-влак тунамак тудо велыш кудал колтат. Ончат, пушеҥге йымалне Эчан шинча, шиялтышым шокта, а воктенже изи коляиге тамлын-тамлын папалта.

Эчан ден коляиге-влак мöҥгö тарванышт. Чодырам лекмеке, коля-влакын илемыштым ужыч. Эчан, котомкаж гыч коляиге-влакым иктын-иктын луктын, корно дене колтыш. Тыге коляиге-влак ден Эчан ойырлышт. Мöҥгыш миен пурымек, иге-влак, таваласен-таваласен, кушто коштмышт нерген каласкален пуышт. Ава-ачашт игышт-влак мӧҥгӧ таза-эсен пӧртыл шумылан моткоч чот куанышт, нуным йöратен вӱчкалтышт.

Юзо ший пыстылже дене Эчан шке суртшо гыч Тойметым пастырен лукто. Коля-влак да игышт Эчан патыр дене родо лийыч, пырля илаш тÿҥальыч: Эчан - пöртыштö, молышт - кÿвар йымалне.